De oude varkensboer is ‘regelmoe’ en laat zich maar al te graag uitkopen door het Rijk

Varkensboeren konden tot en met woensdag inschrijven voor een uitkoopregeling met het Rijk. Doel is het verminderen van stankoverlast op het platteland. De regeling komt de Brabantse varkensboer Bart Verhees niet slecht uit. ‘De gemeente begon de geureisen al te verhogen.’

Wie denkt dat alleen armlastige varkensboeren gebruik willen maken van de stopperssubsidie van het Rijk, heeft nog niet kennisgemaakt met een ondernemend type als Bart Verhees. Terwijl hij met de gemeente al in onderhandeling is over een nieuwe bestemming voor zijn grond, mikt hij ook op een bedrag van de overheid voor het slopen van de stallen op een van zijn twee locaties.

Verhees uit het Brabantse Heusden is een van de honderden boeren die zich hebben ingeschreven voor de uitkoopregeling die al werd aangekondigd in het regeerakkoord. Met de saneringsregeling voor de varkenshouderij wil Landbouwminister Carola Schouten de stankoverlast verminderen in veedichte gebieden in Zuid- en Oost-Nederland. Daar, waar de arme grond weinig geschikt is voor akkerbouw, is 84 procent van de grofweg 3.000 Nederlandse varkenshouders gevestigd.

Meer animo dan gedacht

Onder varkenshouders in deze gebieden – vooral Gelderland, Brabant en Limburg – blijkt veel meer animo te bestaan om door de overheid uitgekocht te worden dan gedacht. Woensdag om middernacht sloot de regeling, maar lang daarvoor was die al ‘behoorlijk’ overschreven, bevestigt het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Veel meer dan de verwachte 300 boeren kunnen niet wachten uitgekocht te worden door de overheid.

Verhees (57), die in zijn BMW X4 komt aanrijden, nam zijn besluit niet omdat het water hem aan de lippen staat. Hij realiseerde zich steeds meer dat zijn drie stallen voor vleesvarkens en biggen wel erg dicht bij de dorpskern van Heusden staan. Vroeg of laat zou dat tot problemen kunnen leiden nu er steeds meer aandacht is voor de leefbaarheid op het platteland. ‘De gemeente begon de geureisen al te verhogen.’

Om meer varkensboeren de mogelijkheid te geven tot stoppen, werd recentelijk de geuroverlastregeling uit het regeerakkoord met geld uit het Klimaatakkoord verhoogd tot 180 miljoen euro. Landbouwminister Carola Schouten verwachtte dat daarmee 7 tot 10 procent van de ruim 12 miljoen varkens uit Nederland zouden verdwijnen. Haar ministerie kan nog niet zeggen of er wordt overwogen meer geld uit te trekken, bijvoorbeeld vanwege de positieve effecten op het stikstofoverschot – een probleem dat losstaat van deze geurregeling. In reactie op de grote animo zei Schouten bij Jinek wel dat ze ‘het maximale uit de regeling wil halen’.

D66 is voor een veel ruimere sanering van de veehouderij en botst daarbij geregeld met coalitiegenoot CDA. D66 zette vorig jaar de stikstofdiscussie op scherp door te pleiten voor een halvering van het aantal kippen en varkens in Nederland. De minister komt binnenkort met haar plannen voor het vrijwillig uitkopen van veehouders rond natuurgebieden die lijden onder het teveel aan stikstof dat vooral door de landbouw wordt uitgestoten.

Lege stallen

Op een regenachtige januari woensdag liggen de stallen bij Heusden er triest bij. Een wc-pot staat naast een bult oud ijzer en afvalhout. Binnen geen geknor van varkens; de stallen staan leeg. De afgelopen jaren had Verhees de ruimte al verhuurd, maar de huurder is net vertrokken. De prikkende ammoniaklucht nog niet.

Het slopen van deze stallen in ruil voor een rijkssubsidie betekent niet het einde van Verhees als varkensboer. Op een andere locatie even verderop blijft hij samen met zijn broer zijn geld verdienen met 10 duizend varkens. Door de huur kon de tweede locatie wel uit, maar met de strengere regels van het dorp en de provincie ziet hij zijn kans schoon ervan af te komen. ‘Uitbreiden is hier niet mogelijk, wat het onaantrekkelijk maakt voor een koper.’

Omringd door glastuinbouw weet Verhees al in welk ‘gat in de markt’ hij nu wil springen. Degelijke huisvesting voor buitenlandse (seizoens)arbeiders. ‘Die staan hier nu op de camping of delen met zijn drieën een chaletje’, zegt hij. ‘De gemeente heeft laten weten dat ze dit beter willen aanpakken. Een kans op win-win dus.’

Onderhandelen met de overheid over een goede prijs is er voor de varkenhouders niet bij. De rekenmethodes voor de uitkoop zijn al vastgesteld. Deelnemers aan de uitkoopsubsidie krijgen per varken een marktconforme vergoeding voor hun dierrechten en een bedrag ter hoogte van de vervangingswaarde van hun stallen. Alleen de dierrechten, die hij verleaste aan de huurder, leveren Verhees al grofweg 350 duizend euro op.

Eerder juist verzet tegen uitkoop

In het licht van de boerenprotesten is het enthousiasme voor de saneringsregeling ook enigszins opvallend, omdat agrariërs in het hele land zich de afgelopen maanden hebben verzet tegen de aangekondigde uitkoopregeling vanwege het stikstofoverschot. Verder gaat het varkensboeren financieel juist voor de wind, met name door de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in China, waar door ruimingen inmiddels grote tekorten zijn ontstaan van daar graag gegeten dier. Nederlandse varkenshouders, die vooral produceren voor de export, profiteren daarvan.

‘Afgelopen jaar was inderdaad goed en de vooruitzichten voor 2020 ook’, zegt Verhees, wiens dieren eind jaren negentig ook werden geruimd vanwege de uitbraak van varkenspest in Nederland. ‘Maar een varkenshouder weet ook dat op goede tijden weer slechte volgen. Veel collega’s zijn bovendien regelmoe en net als ik rond de zestig. Die denken: met deze regeling kan ik ongeveer nog tot het einde van dit jaar afbouwen, dat pak ik nog even mee en dan is het mooi geweest.’

Tekort aan opvolgers

Dat veel varkensboeren oren hebben naar een stopvergoeding, komt dan ook weer niet helemaal als een verrassing. Ruim de helft van de varkenshouders met een bedrijfshoofd van 51 jaar of ouder heeft nog geen opvolger klaarstaan. Dat heeft Verhees ook niet voor de locatie die hij niet wegdoet, maar daar maakt hij zich geen zorgen over. Voor grote en relatief nieuwe – en dus duurzame – stallen is wel een koper te vinden. ‘Ik heb een opvolger, ik ken hem alleen nog niet.’

Of hij zijn tweede locatie kan slijten aan de overheid hoort Verhees in april. Tot begin 2021 wil hij de boel dan nog verhuren. Buiten in de regen wijst hij op de bebouwde kom van Heusden, die door nieuwbouw steeds dichter naar zijn stallen kruipt. Hij prijst zich gelukkig dat hij de volgende dag met 27 graden op Tenerife zit.

Eerst hoopt hij nog even zaken te doen. Binnen wacht een gegadigde voor het huren van de stal tot begin volgend jaar mogelijk de sloopkogel komt. Hij wrijft in zijn handen. ‘Goed, nu ga ik eens kijken of hij belangstelling heeft.’