De nacht der wrake
De volgende dag las ik dat we met 86 duizend waren geweest. De nacht drukte op Nederland en over dat hele land verspreid hing op 86 duizend plaatsen tussen kwart voor twaalf en kwart over een de zwaarte van dood en oordeel....
Het begint allemaal enigszins rustig, met dat aanhoudend smeken omeeuwige rust en eeuwig licht voor de doden. De muziek suggereert dat al datsmeken verhoord wordt. De ogen van miljoenen doden gaan misschien evenopen. Maar dan - het is middernacht, het verschrikkelijke uur, het kan nietmooier of slechter - wordt in een muziek die misschien de aarde, maar inelk geval mij tot in mijn botten laat beven, de dag van toorn en de dag vande wraak aangekondigd. Alles zal tot as verteren, zoals Sibylle en Davidleren. Het geweld houdt niet op.
Bazuinen zullen schallen door het dodenrijk en allen naar de troon vanhet oordeel dwingen. Het kan niet genoeg zijn, het begin wordt in zijnvolle kracht herhaald, alsof we de aankondiging van die dag van toorn niethebben gehoord De herhaling zal zich in de hymne die naar de eerstewoorden ervan Dies irae heet, nog enkele keren voordoen. Ik kijk naarbuiten in de nacht; dalen stof en as van alles wat is vergaan al neer?
Het geweld wordt gekalmeerd door vier solisten; zij zingen elkaar alleverschrikkingen toe en smeken voortdurend om aan het oordeel te ontkomen.De twee dames zijn zwaar gedecolleteerd, alsof we op een feest zijn en niethet eeuwig vuur om de hoek van de tijd brandt. Met de mond van de ene heerlijkt zich een afgrond te openen, ik verwachtte dat hij vuur en as gingspuwen. De dirigent, de grote Valeri Gergjev, gaat er steeds slechteruitzien in deze confrontatie met de dood (die hij zelf magistraal oproept),hij transpireert en aan het einde, als door een kier het eeuwig lichtzichtbaar wordt, is hij sterk vermagerd.
Ik sluit even mijn ogen en denk aan al die doden voor wie nog maar netom licht en rust is gevraagd. Er wachten hun aan het einde der tijden degrootste verschrikkingen, als ze hebben mee geluisterd, beginnen inmiljoenen graven de beenderen te beven van angst. Ik als levende kan hetnauwelijks verdragen. Thomas van Celano, die de hymne schreef, trekt nogaltijd scheuren over de wereld.
De gregoriaanse melodie verzacht de verschrikkingen enigszins, in andererequiems, zelfs in dat van Mozart, ook. Maar Verdi - hij schept de onrustin deze nachtelijke uren - laat de muziek bijna alles verzwavelen in zijnondergang. Na die verschrikkingen krijgen alle gebeden die volgen -ontroerende vaak - iets vergeefs. Tegen die wraak is niet op te bidden.Iets voorbij het midden schept Verdi in de duisternis even licht: in tweestrofen klinkt de muziek van de opera La traviata mee. Ik hoopte dat dedirigent een ogenblik zou glimlachen - even terug op aarde - maar dekwelling van het oordeel verlaat hem in deze nacht der wrake niet.
Na het Dies irae begint het smeken om rust en licht weer. Ik herstel mijenigszins, ik zat de hele tijd met mijn handen open, bereid tot overgave:laat het maar komen. Laat de wereld maar wegrollen in de kosmos, afgelopenalles, alleen de laatste tonen van de bazuinen zijn nog te horen. Het isallemaal lang geloofd en er is in kerken en koren heel wat gebeefd als daardie eerste woorden, 'dag van toorn' klonken. Doodgaan, het kon ook deeeuwige dood zijn. Ik luister, er begint een gezang dat om bevrijding vandie eeuwige dood vraagt. En daar beginnen de dag en mijn nacht weer tebeven. Het houdt nooit meer op. Maar het wordt kwart over een. God en Verditrekken alles terug. Het wordt stil op 86 duizend plaatsen in Nederland.We hebben het overleefd.
