De Mul vertilt zich aan de scenario's voor onze toekomst

Jos de Mul: Kunstmatig van nature - Onderweg naar Homo sapiens 3.0.

*

Stichting Maand van de Filosofie en Jos de Mul; 200 pagina's; euro 4,95.

Nietzsche hoefde niet veel Darwin te lezen om te weten wat er op stapel stond. God was dood. We hadden hem zelf vermoord. De mens wist nu waar hij vandaan kwam, en zou deze kennis ongetwijfeld gebruiken om zijn eigen toekomst te bepalen. Met deze vrijheid ontstond een nieuwe morele plicht: de plicht om onszelf te verbeteren.

In Kunstmatig van nature, het essay dat verscheen ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie, schetst de Rotterdamse filosoof Jos de Mul drie scenario's voor onze toekomst. Scenario's waarin onze verbintenis met de techniek centraal staat. In het zwermgeest-scenario versmelten computers en onze breinen tot één wereldom-spannend bewustzijn. In het alien-scenario verbeteren we onszelf door genetische manipulatie. In het zombie-scenario omringen we ons door (en verliezen we ons hart aan) intelligente robots. Na een lange inleiding gewijd aan de geschiedenis van de kosmos, de aarde en de mens - een inleiding die met gemak achterwege had kunnen blijven - komt De Mul op pagina 99 eindelijk in het voorportaal van de toekomst. Hij vertelt dat hij met zijn drie scenario's 'de mogelijkheidszin van de lezer' wil prikkelen, en waarschuwt dat de liefhebber van wetenschap veel sciencefiction zal aantreffen, en de liefhebbers van sciencefiction juist erg veel wetenschap en weinig fictie.

Het is een overbodige waarschuwing. Het eerste van de drie hoofdstukken gaat namelijk helemaal niet gebukt onder sciencefiction en/of wetenschap, maar onder het filosofisch jargon van zijn helden Helmuth Plessner en Martin Heidegger, en verder is er veel modieuze prietpraat over de gevaren (of toch weer niet) van informatieoverlast, internet, sociale media, Big Data, etc. Het tweede hoofdstuk, over biotech, is een zwabberende beschouwing over van alles dat met DNA te maken heeft; verzwaard met enige gestaalde citaten van dat tweetal, en verder vooral een overpeinzing bij het beroemde essay Our Biotech Future van Freeman Dyson uit 2007. In het derde hoofdstuk, over robots, krijgt De Muls betoog pas vleugels. Dankzij de Zweedse tv-serie Real Humans (over een samenleving waarin intelligente robots de mens bijstaan). De serie (zeg maar: fiction) biedt tal van aanknopingspunten voor een boeiend betoog. En de lezer denkt: had De Mul voor die twee andere scenario's ook maar eerst naar de tv gekeken.

We hoeven van De Mul niet te kiezen. Kiezen is zelfs zinloos, want de toekomst is onvoorspelbaar. Maar niet kiezen is moreel onaanvaardbaar. Dat is, in de woorden van bioloog Ronald Dworkin (waarmee het boekje afsluit): 'lafheid in het aangezicht van het onbekende'. Op dat moment hoort de oplettende lezer in de verte de honende lach van Nietzsche.

undefined