De marktpotentie van uw karma

Stap binnen in de wereld die Oibibio heet.

U opent de deur van Prins Hendrikkade 20-21 in Amsterdam, schuin tegenover het Centraal Station. U loopt rechtsaf een hoge ruimte in met een bar, een grand café. Het publiek is divers, met een lichte neiging naar jong en intellectueel. Op de leestafel ligt De Telegraaf.

U weet dat Oibibio iets te maken heeft met new age en zo, maar daar is hier weinig van te merken. Elke zaterdag swingavond, meldt een affiche. Er wordt gewoon alcohol geschonken. En yogi-thee, aha! Dat zal wel voor na het mediteren zijn.

Een trapje op en u staat in het restaurant. Een blik op de kaart doet vermoeden dat u op de goede weg bent: vegetarisch met oosterse gerechten.

Maar u bestelt niet, het is nog vroeg. U loopt verder en komt in een prachtige theetuin, heel hoog, met een glazen dak. U neemt in kleermakerszit plaats op een plateau tussen het bamboe, aan de rand van een vijver met vissen. Zachtjes klinkt Indiase muziek. Ja, nú bestelt u darjeeling-thee met een schaaltje Chinese hapjes - dim sum. Mmm! Prijs: vijftien gulden.

U doet uw ogen dicht, ademt vanuit uw tenen en concentreert zich op uw, eh, dinges. Merkt u al iets? U merkt nog niets.

Een zaal verder, in het warenhuis, is alle twijfel verdwenen: het klokje van de Nieuwe Tijd heeft hier geslagen. De inkopers hebben niet alleen oog voor esoterie, maar ook voor het milieu, het dier en een toefje Derde Wereld. Er zijn kloosterkaarsen te koop. Hittepit-kussens gevuld met kersenpitten. Een grappige anti-stresskoe. De drogisterij heeft astrologisch badwater en een biologische cosmeticalijn.

Uw nieuwsgierigheid is gewekt. Wat is dit voor merkwaardig bedrijf? Een soort mix, lijkt het, tussen De Bijenkorf en wijlen meditatiecentrum De Kosmos. Wat heeft Oibibio voor uw lichaam en geest in petto? En is men hier geïnteresseerd in uw karma of in uw poen?

Op weg naar de kamer van directeur Ronald Jan Heijn ziet u kantoortafereeltjes door geopende deuren. Tussen 25-plus en 50-min zit, representatief gekleed, achter beeldschermen en aan de telefoon. Er wordt niet gezweefd in Oibibio, er wordt gewérkt.

Realisme en idealisme zijn één, luidt immers het levenscredo van de 37-jarige Heijn, en alles aan hem lijkt dat te bevestigen.

Zijn uiterlijk, met zijn lange haar en smaakvolle overhemden.

Zijn levensloop, met een studie antropologie en reeds als tiener een hang naar mystiek, maar ook: bedrijfskunde aan Nijenrode, vijf jaar tophockey, IKEA en werken als organisatie-adviseur.

Zijn manier van spreken, waarin marketing-jargon onontwarbaar is verknoopt met de taal van Aquarius. Om de haverklap illustreert hij zijn betogen met getekende schema's vol cirkels, strepen en onnavolgbare pijlen. De drie ringen bijvoorbeeld: Fysiek, Mentaal, Spiritueel, van buitenkant naar kern. Ofwel: rups, pop, vlinder. 'Je gaat in het leven van F naar S', licht hij toe. 'De echte inzichten over het bedrijfsleven heb ik in Oibibio gekregen. Als je intentie goed is, ga je vanzelf in F geld verdienen.'

Degenen in het esoterische wereldje die kruidenierszoon Ronald Jan Heijn verwijten dat zijn Oibibio te commercieel is, hebben nu net de essentie gemist van zijn filosofisch axioma: spiritualiteit zonder besef van het materiële heeft geen toekomst - en andersom.

Ook in het monumentale gebouw lijkt alles deze gedachte te onderstrepen. In de hal van het directiekantoor vindt u op het leeskastje Het Financieele Dagblad naast het esoterisch tijdschrift Bres.

Als u op goed geluk een van de conferentiezaaltjes binnenstapt, heeft u goede kans een gezelschap hypotheekadviseurs van ABN Amro te storen in een training verkooptechniek, maar een deur verderop zit wellicht de studiedag sjamanistische rituelen. De cursus numerologie. Tarot voor beginners.

En als u, daartoe uitgenodigd door Heijn, een vergadering van Oibibio's management-team bijwoont, ziet u hoe vijf mannen met stropdas, vier zonder, en twee vrouwen, een bedrijf runnen onder de meditatieve blik van een koperen Thaise tempelwachter.

Op het midden van de ronde houten tafel walmt een staafje wierook. 'Vinden jullie het erg als ik dit even opzij zet?', vraagt Ton Kuppens, manager van de sectie business. Niemand maakt bezwaar.

Efficiënt wordt de agenda afgehandeld. Het is Annemiek Hagens, directeur van de Amsterdamse Oibibio-vestiging, die telkens de discussie afrondt met een praktische conclusie.

'We moeten strak aansturen. Als jullie iets weten, mail me dan even.' (Over knelpunten in de automatisering.)

'We moeten meer structuur aanbrengen. Het streven is een win-winsituatie.' (Over het salesplan van de afdeling horeca.)

'Er is nu niemand die zegt: ''Je staat kauwgum te kauwen achter de balie, maar je moet die klant helpen die staat te wenken.'' Dat moet de nieuwe manager doen.' (Over een vacature bij het warenhuis.)

Na afloop heeft u behoefte aan een geestelijke opkikker. U dwaalt door het ingewikkelde gebouw, dat eigenlijk uit drie losse panden bestaat. U bent zoekende.

U bereikt uw doel in de kelder, waar boeken, cd's en esoterische voorwerpen worden verkocht: Oibibio's ideële hart. Chef boekhandel Roel Ottens wijst de weg door een assortiment levensbeschouwing & zingeving met een variëteit waarvan u het bestaan niet had vermoed. Kleinzielig is Ottens' inkoopbeleid niet: de Astrologische voorspelkalender 1998 staat er gebroederlijk naast Peter van Straatens Zeurkalender 1998.

Toen Annemiek Hagens in 1993 bij Oibibio kwam, kort voor de opening, trof zij een groep enthousiaste, jonge mensen aan 'die dachten in de hemel te zijn beland'. Voor sommigen was de landing pijnlijk. 'Het bleek toch ook een gewoon bedrijf. Oibibio, dat is de kunst van het zijn. Dus ook: hard werken.'

Hagens zelf vindt het 'énig, énig' bij Oibibio. Eerder was zij directeur van het CJP en van het Theaterinstituut. Bij Oibibio kreeg zij als opdracht structuur aan te brengen in het organisatorische rommeltje.

Sommigen voelden zich allengs minder thuis in de toenemende zakelijkheid. Twee jaar geleden was er zelfs een reorganisatie: zestien man vlogen er uit. 'Onder oud-personeelsleden leeft nogal wat gif over Oibibio', erkent een van de 150 medewerkers (onder wie veel parttimers).

'We willen spiritualiteit toegankelijk maken voor een breed publiek. Contacten met De Telegraaf of RTL schuwen we niet', zegt Hagens. 'Sommige spiritueel vergevorderden vonden dat plat.' Critici adviseerden Heijn eerst maar eens een goeroe te zoeken in India.

Maandagmorgen tien uur. De gebruikelijke opening van de werkweek onder leiding van Heijn. Het personeel zit in de Kristalzaal op zwarte kussentjes. Heijn begint met een zonnegroet: sjamanistisch rekken en strekken. Dan ademhalingsoefeningen, 'een manier om stil te worden in jezelf, het denken in balans te brengen vanuit je gevoel'.

Vervolgens neemt Heijn met zijn mensen een aantal lopende zaken door. Hij sluit af met een bezinning. Op een flip-over tekent hij een berg met vier bewustzijnsniveaus: Emotie, Gevoel, Intuïtie en Helder Weten. Aan de hand daarvan vraagt hij zijn medewerkers na te denken over de zin van het leven. 'Wat is belangrijk voor je? En welke rol speelt Oibibio daarin?'

Dinsdagmorgen elf uur. De Oibibio-top vergadert.

De telefonistes, heeft de directrice geconstateerd, zijn weinig alert bij het vasthouden van klanten. Hagens: 'Er wordt niet gedacht: we moeten omzetten, omzetten, omzetten. Ze besteden liever hun tijd aan het verspreiden van ons prachtige gedachtegoed.'

Aan de orde is het plan voor een 06-nummer. Ronald Jan Heijn oppert een 08-nummer te vragen, dat biedt mogelijkheden tot symmetrie, net als in het palindroom OIBIBIO. Bij voorkeur 0181810. En kan dat dan gecombineerd worden met een reserveringslijn?

Ja, meent horeca-manager Hans Tietema. Er bestaat een systeem waarop mensen een code voor bijvoorbeeld yoga kunnen intoetsen, met hun postcode. Annemiek Hagens: 'Kun je je creditcardnummer dan ook invoeren? Neem dat even in hetzelfde verhaal mee.'

Een verdere verzakelijking onderging Oibibio na het aantreden, vorig jaar mei, van de bedrijfseconoom Hans Wiebes. De directeur van Adviesburo Wiebes en Partners is voor een paar dagen per week financieel adviseur. Wiebes (44) werkte jarenlang 'in zeer harde sectoren' van het bedrijfsleven. Was directielid bij KPN.

'Ik ben hier om te zorgen dat de onderneming winst maakt', zegt Wiebes, die overigens stelt 'mede vanuit een stukje idealisme' bij Oibibio te werken. 'Om je doelen te realiseren zul je winst moeten maken.' Dat besef 'begint te groeien' in het bedrijf.

Hij gaf de managers van de bedrijfsonderdelen (horeca, warenhuis, sauna, zalenverhuur) meer verantwoordelijkheid. 'Er wordt nu normaal gebudgetteerd.' De managers, die maandelijks een management letter opstellen, moeten het met hun budget maar zien te redden. Wie 5 procent onder de begroting blijft, dient verantwoording af te leggen.

Oibibio maakt volgens de adviseur een 'onstuimige groei' door, met een jaarlijkse omzetstijging van 15 tot 20 procent. Dit jaar zal de omzet 9 tot 9,5 miljoen gulden zijn, onderverdeeld in drie miljoen voor de horeca, drie miljoen voor het warenhuis (inclusief boeken), ruim anderhalf miljoen voor de sauna en eenzelfde bedrag voor cursussen en commerciële zalenverhuur.

Het spiritueel cursusprogramma - immers de kernactiviteit - is het enige onderdeel dat geen geld hoeft op te leveren.

Desondanks maakt Oibibio op u geen hard-zakelijke indruk. Men gaat gemoedelijk met elkaar om. Over Ronald Jan Heijn valt geen kwaad woord te vernemen. 'Hij is er bijna altijd', zegt Digna Reket van de commerciële zaalverhuur. 'Hij is heel makkelijk te benaderen.'

Evenmin is er veel te merken van ideologische dogmatiek. Vorig jaar besloot Heijn tijdelijk te stoppen met alle healing. Zijn streven naar een 'evenwicht' tussen alternatieve en reguliere geneeswijzen had schipbreuk geleden. Magnetiseurs en chakra-deskundigen in overvloed, maar de 'gewone' artsen bleven weg. In januari wordt een nieuwe poging gewaagd.

Om de haverklap laten de medewerkers weten dat Oibibio 'geen religieuze club is' (Hagens), of 'het tegenovergestelde van een sekte' (Heijn). 'Humor' en 'vermogen tot relativeren' staan hoog in het vandel. Van goeroes moet de doorsnee-Oibibiaan niets hebben. 'Vaak zijn het lui die met een glad verhaal op financieel gewin uit zijn', zegt Roel Ottens.

Voor sollicitanten is ervaring met het esoterische volstrekt geen eis. 'Als ze er maar voor open staan', zo wordt het personeelsbeleid samengevat.

De 37-jarige horeca-chef Hans Tietema was, toen hij werd aangenomen, een onbeschreven blad op het gebied van zingeving. Eigenlijk is dat nog steeds zo. Hij deed wat proeflessen tarot en zenmeditatie (met personeelskorting), maar liever besteedt hij zijn vrije tijd als lid van de Juniorkamer in zijn woonplaats Zwolle.

Wat bezielt Ronald Jan Heijn? Wil hij aan Oibibio veel geld verdienen? Dat is niet de indruk die u krijgt als u hem bezig ziet in zijn hemeltje op aarde, als u hem zo ziet praten, innemend en bevlogen.

Bovendien spreken de feiten de verdachtmaking op zichzelf al tegen: Heijn hééft al heel veel geld, uit de erfenis van zijn tien jaar geleden ontvoerde en vermoorde vader Gerrit Jan, en vooralsnog is hij druk bezig dat aan Oibibio weg te geven. De bv maakt nog altijd verlies.

Nee, u zoekt de verklaring liever in Heijns idealisme en ambitie. Zijn doel is spiritualiteit bereikbaar te maken voor de grote massa. Het immateriële hoeft niet beperkt te blijven tot een subcultuur.

Daarom werkt Oibibio aan een stormachtige uitbreiding. Heijn is bezig met de koop van maar liefst zeven aangrenzende panden, van hier tot de Martelaarsgracht. Bioscoop, hotel en congrescentrum zullen er komen.

Voor het jaar 2000 moeten er Oibibio's zijn geopend in Nijmegen, Roermond, Groningen en Kijkduin. In het Nijmeegse Albertinum-klooster is de verbouwing al een eind op weg. Voor het kuuroord in Kijkduin (met appartementen) zijn afspraken gemaakt met projectontwikkelaars. In de twee andere plaatsen heeft het bedrijf monumentale panden op het oog in het stadscentrum, zoals de Korenbeurs aan de Groninger Vismarkt. Oibibio wil 'middenin het leven staan', zegt Hans Enklaar, manager nieuwe vestigingen.

Een Oibibio-tijdschrift en een tv-programma voor RTL staan op stapel.

Maar Heijn denkt groter. Waarom zou het publiek búiten Nederland niet mogen genieten van laagdrempelige esoterie? 'Het is altijd al de bedoeling geweest een netwerk te maken van Oibibio's over de hele wereld. We hebben dat alleen nooit gezegd, want het staat zo raar.'

In elke grote stad op aarde een Oibibio. Serieuze sonderingen worden al gedaan in Sydney en Praag. Over Parijs, Londen, Berlijn en San Francisco wordt hardop gedroomd.

Ronald Jan Heijn als bestuursvoorzitter van een spirituele multinational? 'Ja, het lijkt me ontzettend leuk. Mijn rol zou zijn die van bewaker van het concept en de visie. Inspirator van het geheel.'

U besluit Oibibio totaal te ondergaan. Uit het grote aanbod lezingen en workshops kiest u de cursus Into the Mystery of Silence. Dans als meditatie. 'De dans neemt je mee op reis, een reis door jezelf', belooft de folder. Gewoonlijk danst u als een bezem, maar op aanwijzing van docente Sandra Morrel laat u benen, armen, hoofd en ruggenwervel vrijelijk bewegen op klanken van de Nieuwe Tijd.

Van de weeromstuit laat u uw tarot leggen. Tien kaarten trekt u uit de stapel, en ogenblikkelijk ziet Annette Foppe aan de kaart van de Hogepriesteres: u bent uit balans. U luistert te weinig naar uw intuïtie, naar de stilte in uzelf, en te veel naar anderen. U bent van hen te afhankelijk. Doe daar iets aan, anders wacht u een periode van grote vermoeidheid.

U laat uw aura lezen. En u licht uw persoonlijkheid, methode aura-soma, door aan de hand van een flesje gekleurde oliën. Intuïtief kiest u rood-paars, kleurcombinatie no. 65. 'Deze persoon voelt zich belangrijker dan hij/zij werkelijk is', oordeelt het orakel.

Die woorden zingen na in uw hoofd. Zou Ronald Jan Heijn hetzelfde flesje hebben gekozen uit het assortiment aura-soma? Overschat hij zijn financiële spankracht niet met zijn multinationale ambities, van Roermond tot Sydney? Hoe verantwoord zijn de kolossale investeringen? Zullen hij en zijn vrouw Monique niet op gruwelijke wijze het schip in gaan? Heijn beseft het risico. 'Je kunt geld als energie beschouwen. En je moet geen energie weggooien.'

Maar: 'Oibibio heeft een enorme voedingsbodem. Het is niet zomaar een trend, het is de basis van waar de maatschappij mee bezig is.'

'Het klimaat is nu goed', zegt Hans Enklaar. 'Het explosieve van deze tijd eist zo'n benadering.'

Hans Wiebes: 'Het is opvallend hoezeer in de top van het grote bedrijfsleven het gedachtegoed van Oibibio wordt gedeeld. Men is zéér positief. Mij verbaast dat zelfs. Maar het belangrijkste is natuurlijk: heeft het marktpotentie? Het antwoord is keihard: ja.'