De man voor wie Mandela achter het stuur kroop

'O My Lord. Ook dat nog. Norma Jean overleden.' Op 5 augustus 1962, de dag waarop de jonge verzetsheld Nelson Mandela vlak bij Pietermaritzburg in het oosten van Zuid-Afrika werd gearresteerd, stierf Marilyn Monroe. De man die de Heer aansprak over deze droevige samenloop van omstandigheden was Cecil Williams. Hij werd samen met Mandela opgepakt, een dag later weer vrijgelaten en las toen het nieuws over de seksbom/filmster in de krant.

Williams (1906-1979), een uit Engeland naar Johannesburg geëmigreerde theaterregisseur, zat achter in de auto waarin Mandela de chauffeur speelde toen ze werden aangehouden. De door de Zuid-Afrikaanse politie gezochte Mandela had in het buitenland steun gezocht voor de verboden anti-apartheidsbeweging en Williams moest hem als zijn zogenaamde baas terug naar Johannesburg smokkelen. Een merkwaardig duo: de potige, gesloten activist Mandela en de flamboyante, zeg maar gerust nicht als een kathedraal Williams.

Vele jaren later, nadat het recht eindelijk had gezegevierd, verzuchtte Williams tegen zijn broer: 'Stel je voor: Nelson is nu de president, en Zuid-Afrika het eerste land ter wereld waar de rechten van homoseksuelen zijn vastgelegd in de Grondwet.'

Uit Greta Schillers deels gedramatiseerde, monumentale documentaire The Man Who Drove With Mandela (1998) blijkt dat Williams was gezegend met een groot gevoel voor rechtvaardigheid en zo bij de anti-apartheidsbeweging terechtkwam - en dus bij Nelson Mandela. Intussen vierde hij triomfen op het Broadway van Johannesburg. Zijn kritische toon leverde hem huisarrest op. Zijn ondergrondse werkzaamheden voor het ANC deden hem in de cel belanden.

ANC-veteraan Walter Sisulu bekent in de film dat hij schrok toen hij hoorde dat deze 'perfect gentleman' een homo was. 'Ik ben nogal conservatief op dat gebied. Ik accepteerde het pas toen de beweging het accepteerde.' Volgens opperrechter Albie Sachs zorgde Williams ervoor dat het ANC zulke progressieve standpunten over homoseksualiteit innam.

Grote kans dat de kiem hiervoor werd gelegd tijdens die lange autorit in 1962. Aanvankelijk zeiden de baas en zijn chauffeur niet zoveel tegen elkaar. Nadat het ijs was gebroken, volgden lange discussies. Cecil Williams kon je als geen ander overtuigen van de immoraliteit van de Zuid-Afrikaanse samenleving, zeggen zijn vrienden. Dat had hij dan gemeen met de man die achter het stuur zat: die andere held, Nelson Mandela.

undefined