De 'making of': de koning is er klaar voor

Een lichte euforie bevangt Nederland als op de avond van de 27ste april 1967 wordt bekendgemaakt dat prinses Beatrix is bevallen van een zoon. Zeven pond en 350 gram weegt de prins. Het monarchistisch matriarchaat wordt na ruim 170 jaar doorbroken. Na koningin Emma, Wilhelmina, Juliana en straks Beatrix zal ooit koning Willem IV de troon bestijgen. Zijn namen worden een paar dagen later bekend: Willem-Alexander, Claus, Georg, Ferdinand.

De Rijksvoorlichtingsdienst laat op zijn geboortedag een bericht uitgaan: 'Heden, 27 april 1967, heeft H.K.H. Prinses Beatrix in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht het leven geschonken aan een flinke welgeschapen zoon. De bevalling, die langs operatieve weg heeft plaatsgevonden, verliep geheel naar wens. De toestand van moeder en kind is bevredigend.'

In de dagen die volgen, houden hoogwaardigheidsbekleders verwachtingsvolle toespraken over de toekomst van de kroonprins. Ze zijn illustratief voor de druk die de prins op zijn schouders zal voelen.

Minister-president Piet de Jong hoopt dat Willem-Alexander ertoe bijdraagt dat de liefde voor het koningshuis in Nederland zal groeien. Hij laat weten dat de regering een grote verantwoordelijkheid draagt tegenover dit kind. De voorzitter van de Tweede Kamer, Frans Jozef van Thiel, zegt onomwonden dat de eisen die aan de kroonprins worden gesteld 'uiterst zwaar' zijn. Later zal de prins zich lang tegen die druk verzetten.

Zijn jeugd op kasteel Drakensteyn is onbezorgd. Voordat het koningschap Beatrix roept, heeft het gezin veertien gelukkige jaren. De natie krijgt Willem-Alexander op vaste momenten te zien. Zo is er de jaarlijkse fotosessie in het Oostenrijkse wintersportoord Lech. Zijn schoolgang wordt ook gemarkeerd met een fotomoment.

Als het gezin van Drakensteyn verhuist naar Den Haag, zijn de veranderingen groot. Een roddelblad schrijft dat Willem-Alexander tegen zijn moeder zegt dat hij de beste is op school. Het is een kleine vingeroefening voor de stroom aan speculaties, onzin en halve waarheden die hij nog over zich krijgt uitgestort door de uitdijende roddelpers.

Vergrootglas

Een hoogvlieger is Willem-Alexander niet op school. Er zijn nogal wat complicerende factoren. Na de verhuizing naar Den Haag ligt het gezin sterker onder het vergrootglas dan op Drakensteyn. Zijn vader wordt depressief en zijn moeder gaat voluit voor de missie van het koningschap.

In de weekeinden gaat Willem-Alexander vaak naar Het Loo, naar zijn oom Pieter van Vollenhoven en tante prinses Margriet. Hij wil eigenlijk weg van wat hem benauwt. De oplossing wordt snel gevonden: hij zal toelatingsexamen doen voor een internationale school in Wales, het Atlantic College.

Pas als hij 18 jaar wordt, laat Beatrix het land echt kennismaken met haar zoon. Journaliste Renate Rubinstein krijgt de opdracht een portret te schrijven van Willem-Alexander. Zo maakt Nederland kennis met een vrolijke jongen, die vindt dat zijn moeder bekakt praat, die niet in Leiden wil studeren maar in Amsterdam, een hekel heeft aan discriminatie, wildplassen niet schuwt en de roddelpers verfoeit.

Nadat hij is geslaagd in Wales, kiest hij ter vervulling van zijn dienstplicht voor de marine. Daarmee onttrekt hij zich na Wales in feite weer aan het ouderlijk gezag. Na zijn opleiding, die hij in augustus 1985 begint, vaart hij op twee fregatten: de Hr. Ms. Tromp en de Hr. Ms. Abraham Crijnssen. Hij wordt adspirant reserveofficier. Hij trekt meer op met leeftijdgenoten die rechtstreeks van de middelbare school adelborst worden. Tijdens zijn dienstplicht schaatst hij de Elfstedentocht.

Zijn studie geschiedenis in Leiden (1987-1993) wordt begeleid door Henk Wesseling. Na de vrijheid in Wales en op de fregatten is de landing op de collegebanken hard. Willem-Alexander gaat weliswaar zelfstandig wonen in een pand aan het Rapenburg, maar hij bevindt zich in een glazen huis. Na lang aarzelen wordt hij lid van het studentencorps Minerva en neemt uitbundig deel aan het studentenleven.

In die jaren krijgt zijn 'Prins Pils'-imago gestalte. In 1988 haalt hij het nieuws door met zijn auto in een Leidse singel te belanden. Zijn afstuderen zes jaar later gaat gepaard met de bekendmaking door Wesseling dat de prins 'intelligent, maar geen intellectueel' is. Zijn scriptie over de relatie van De Gaulle tot de NAVO blijft geheim. Hij kreeg er een 8 voor.

Interview

Koningin Beatrix legt net voor het afstuderen een lijntje met voormalig omroepbaas Ed van Westerloo. De prins moest maar eens geïnterviewd worden. Dat gebeurt ook. De twee kennen elkaar van de documentaire die werd gemaakt toen Beatrix 50 werd en waaraan Willem-Alexander medewerking verleende.

Het uiteindelijke resultaat is een televisie-interview waarin veel is geknipt. Hij vertelt dat hij tijdens zijn studie het koningschap accepteerde. 'Zonder inhoudelijke kant zou het een stuk moeilijker zijn voor mij om het te aanvaarden.' Voor hem is 'meer franje, minder inhoud' geen optie, zegt hij al in 1993 en ook in latere televisie-interviews hamert hij op het inhoudelijke koningschap. De voorgezette televisiekennismaking met het Nederlandse volk levert verder op dat hij niet zal gaan samenwonen, maar wil trouwen, het meisje desnoods boven de troon verkiest, een grote passie voor het vliegen heeft en de voorgenomen afschaffing van de dienstplicht betreurt.

Rechterhand

Herman Tjeenk Willink maakt als voorzitter van de Eerste Kamer indruk op het Koninklijk Huis met een toespraak over 'het koningschap in een veranderende wereld'. Daarom wordt hem gevraagd een programma voor Willem-Alexander te maken, dat in feite de aanloop tot de opleiding voor het koningschap vormt. Hij volgt een rechtshandhavingsprogramma en bezoekt instanties van de verschillende overheden. Zijn rechterhand wordt Jaap Leeuwenburg, topambtenaar van Binnenlandse Zaken, die hem tot de zomer van 2009 als een schaduw volgt en zijn belangrijkste adviseur is. Met Tjeenk Willink bedenkt hij het verdere programma van de prins. Voor een kennismaking met het bedrijfsleven wordt voormalig Unilever-topman Floris Maljers ingeschakeld.

Halverwege de jaren negentig wordt besloten dat Willem-Alexander vooral generatiegenoten moet ontmoeten en zo weinig mogelijk bobo's. Van leeftijdgenoten hoor je meer en zij zullen straks op andere posities ook aan het roer staan. Die lijn houdt hij vast tot zijn koningschap. Als hij getrouwd is, zal hij zogenoemde 'Eikenhorstdiners' organiseren, waar hij toekomstige leiders op allerlei terreinen leert kennen. Het cultuurprogramma wordt in de tweede helft van de jaren negentig verzorgd door Henk van Os. Ook loopt hij dan stages bij de krijgsmachtdelen die hij nog niet kent: de landmacht, de luchtmacht en de marechaussee.

Paul Witteman

Om zijn wachtende jaren voor de troonsbestijging zinvol in te vullen, zal de prins aandachtsgebieden moeten kiezen. Willem-Alexander zet schreden op terreinen waaraan zijn naam onlosmakelijk zal worden verbonden. Een daarvan wordt zichtbaar als hij in 1997, net 30 geworden, een tv-interview geeft aan Paul Witteman. Daar laat hij bijna terloops vallen dat hij zich gaat ontplooien in het watermanagement.

Het interview is belangrijk. Want de credits die hij heeft opgebouwd naar aanleiding van zijn vorige televisiegesprek met Ed van Westerloo, zijn verdampt. Zijn imago van de rokkenjagende, op wild schietende Prins Pils staat immers nog fier overeind. Zijn adviseurs vinden dat zichtbaar moet worden wat hij aan opleiding heeft gedaan en dat hij klaar is voor het koningschap, als het zover komt.

Winterspelen Nagano

Een tweede aandachtsterrein wordt de sport. Willem-Alexander wordt, niet zonder slag of stoot, IOC-lid in 1998. Minister-president Wim Kok zit er een beetje mee. Sportstaatssecretaris Erica Terpstra is nog enthousiaster dan de prins en diens ouders hebben ook al een positie gekozen, voordat Kok zich heeft uitgesproken.

Omdat de kandidatuur van de prins wordt bekendgemaakt net voordat hij afreist naar de Winterspelen van Nagano, slaat daar het nieuws stevig in. Vooral bij IOC-kandidaat Wouter Huibregtsen. Die verkeert in de veronderstelling dat hij off the record met Volkskrant-redacteur Hans van Wissen spreekt, als hij zijn ergernis ventileert. De volgende dag haalt Huibregtsen op de voorpagina uit naar de kroonprins.

Die storm is snel over. Ernstiger zijn de verhalen over de steekpenningen voor IOC-leden die kandidaatsteden hebben begunstigd. Het IOC-lidmaatschap van Willem-Alexander wordt om die reden nog niet geactiveerd, de IOC-bonzen Rogge en Pound doen eerst een onderzoek. De maatregelen die daaruit voortkomen, zijn voldoende vertrouwenwekkend voor premier Kok om Willem-Alexander te laten functioneren als bestuurder van het IOC.

Watermanagement

Terwijl hij zichtbaar bezig is met sport, bekwaamt hij zich achter de schermen in het watermanagement. Het idee kwam van zijn vader. Het was voortgevloeid uit Claus' passie voor Afrika en zijn adviseurschap van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking. Wat begint als vaderlijke vermaning dat je de waterkraan niet zomaar mocht laten lopen, wordt een aandachtsgebied waarop de kroonprins zich zal profileren. Het blijkt een gouden greep.

Water is verbonden met de geschiedenis en toekomst van Nederland. Politiek gezien is water niet omstreden, behalve in die gebieden waar water schaars is. De prins concentreert zich op te veel en te vuil water. Van te weinig water zou hij wegblijven. En het Nederlandse bedrijfsleven heeft door de historische strijd met het water een expertise ontwikkeld die op wereldniveau kan worden gebruikt en ook daarin zal de prins een rol spelen.

Hij wordt ook speciaal adviseur van secretaris-generaal Ban Ki-moon van de Verenigde Naties. Zijn twee portefeuilles, het water en de sport, laten hem kennismaken met de kunst van het politieke bestuur, hij ontmoet staatshoofden, agendeert onderwerpen en leert dingen in beweging te zetten. Het lijkt een gedroomde voorbereiding op het koningschap.

Ontmoeting in Sevilla

Na een jarenlange vriendschap met Emily Bremers en tal van speculaties over een op handen zijnde verloving, bericht De Telegraaf in 1998 dat het 'uit' is.

Dan dient zich de definitieve liefde aan. In Sevilla ontmoet hij in april 1999 Máxima Zorreguieta. Zijn oom Pieter van Vollenhoven speelt daar een rol in. Pieter bekommert zich al langer om een goede partner voor zijn neef. Hij laat hem regelmatig kennismaken met dames die mogelijk geschikt zijn. In de periferie van zo'n ontmoeting treft Willem-Alexander Máxima. Zij is Argentijnse, bedrijfseconome en dochter van Jorge Zorreguieta, een oud-staatssecretaris van landbouw in het Videla-regime. Dat geeft politieke bonje in Nederland.

Als na ruim een jaar blijkt dat de prille relatie serieuze proporties krijgt, zet minister-president Kok achter de schermen Max van der Stoel aan het werk. Complicerende factor is dat Willem-Alexander Máxima al ten huwelijk heeft gevraagd. Het wordt extra ingewikkeld als de prins het op een persconferentie in New York opneemt voor zijn schoonvader. Het dondert en bliksemt in Den Haag. Kok veegt hem de mantel uit. Intussen moet Van der Stoel de aanstaande schoonvader van Willem-Alexander overreden niet te verschijnen bij verloving en huwelijk. Dat lukt uiteindelijk Máxima en Willem-Alexander wel.

Stoomcursus

Na de verloving in maart 2001 wordt Tjeenk Willink weer ingeschakeld om een introductieprogramma voor Máxima te schrijven. Ze volgt een stoomcursus. Met Willem-Alexander gaat ze in het najaar op pad door de provincies en de vier grote steden. Het wordt de 'Máxima-toer' genoemd. Na het huwelijk op 2 februari 2002 vestigt het paar zich op landgoed De Horsten, in villa De Eikenhorst. Op een bijeenkomst met journalisten wordt de zwangerschap van Máxima gemeld. Het echtpaar krijgt drie kinderen: na Catharina-Amalia (2003) volgen Alexia (2005) en Ariane (2007).

Als huwelijkscadeau kreeg het paar het Oranje Fonds. Tal van organisaties en burgerinitiatieven worden financieel gesteund. Dat zou in de periode van politieke polarisatie na 2002 een sociaal bindende rol vervullen.

Aandacht is er vooral voor de nieuwe Nederlanders. Daarnaast bekommert het paar zich ook om de oudere Nederlanders en de jongeren. In die zin is ook het Oranje Fonds, na water en sport, een goede voorbereiding op Alexanders koningschap.

De komst van Máxima in Nederland verveelvuldigt de mediabelangstelling voor de Oranjes.Willem-Alexander realiseert zich dat een relatief onbekommerde jeugd voor zijn gezin onder druk komt te staan. Als prinses Caroline van Monaco een proces wint tegen de roddelpers op basis van een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, ziet hij een kans liggen.

Willem-Alexander ontwikkelt samen met de Rijksvoorlichtingsdienst de zogenaamde Mediacode, die erop neerkomt dat de Oranjes in het openbaar, als zij geen officiële verplichtingen hebben, met rust worden gelaten door de pers. In ruil voor die privacy is er een paar keer per jaar een fotomoment voorafgaande aan een vakantie en staan zij de pers te woord op informele bijeenkomsten. Dit lijkt te werken als de betrekkingen goed zijn.

De relatie tussen de serieuze media en de prins komt onder druk te staan als hij verbolgen raakt over kritische en in zijn ogen onjuiste publicaties over zijn vakantievilla in Mozambique. Die is gelegen in een park, waar geen mensen wonen met minder dan 50 miljoen euro op de bankrekening: valutahandelaren, vermogenbeheerders en speculanten hebben er een optrekje.

Er is veel politiek en maatschappelijk gedoe over het huis van de 'jetsetprins', die in november 2009 capituleert en in een slechte huizenmarkt zijn villa te koop zet. De affaire doet zijn populariteit geen goed. Maar het rumoer is weggeëbd. Willem-Alexander is klaar voor de troon.

Willem-Alexander in een televisie-interview

undefined