'De krijgsmacht moet groter, sneller en sterker'

Op reis langs Nederlandse militairen in onrustige regio's zoals Irak en de Golf van Aden, realiseerde minister Jeanine Hennis van Defensie zich deze week eens te meer dat onze krijgsmacht de wereldwijde uitdagingen maar net aan kan. Het moet groter, sneller en er moet meer geld bij om piraten, IS-strijders of Russen af te schrikken.

Er hoeven echter niet meer tanks of gevechtsvliegtuigen bij. De sleutel tot een sterkere krijgsmacht zit in het intensiever samenwerken met bondgenoten, zoals de Duitsers, stelt Hennis. Ook moet er geld bij, zodat het leger sneller en langduriger kan ingrijpen in crisissituaties.

Is onze krijgsmacht voorbereid op de bedreigingen die op ons afkomen?

'Onze krijgsmacht opereert nooit in zijn uppie. Het is altijd in EU- of NAVO-verband of in een internationale coalitie, zoals in Irak. We zijn zo op een heleboel voorbereid. Maar er zijn ook zaken die we moeten aanpakken, zoals ons voortzettingsvermogen en onze basisgereedheid. De NAVO verwacht dat onze krijgsmacht missies langer kan volhouden en dat we sneller kunnen reageren.'

Welke dingen gaan er nu dan mis?

'We doen niet overal aan mee. En onze voortzettingsrol is echt beperkt. Eerder dit jaar is bijvoorbeeld ingebroken op de uitzendbescherming van de luchtmachtmilitairen. Ze moesten gewoon sneller na thuiskomst weer uitgezonden worden.

'Wat ook echt niet goed gaat: de voorraden zijn klein. Zo gebruiken we onderdelen van de ene F-16 zodat de andere F-16 kan blijven vliegen. Dat gebeurt ook bij de CV90 (gevechtsvoertuig, red.) en de fregatten.

'De stafcapaciteit is flinterdun. Bij langdurige inzet worden militairen beperkt in geoefendheid. Bij F-16-vliegers is dat zo. Soms komen andere missies onder druk te staan omdat ze moeten oefenen. Dat vreet aan de krijgsmacht.'

De krijgsmacht heeft de laatste jaren genoegen genomen met deelname aan kleinere missies, zoals Kunduz. Een missie zo groot als Uruzgan kunnen we niet meer aan. Moeten we niet gewoon terug naar het niveau van toen?

'Inderdaad, een missie als Uruzgan zou een krijgsmacht moeten aan kunnen. Alleen is het gevaarlijk als ik dat zeg, want missies uit het verleden zijn niet maatgevend. Missies veranderen ook. Ik wil er wel voor zorgen dat we een andere operatie van een aanzienlijke omvang op ons kunnen nemen.'

Wat zijn volgens u de grootste bedreigingen voor Nederland?

'Zowel aan de oostflank als aan de zuidflank van Europa is het heel onrustig. Nou is de dreiging van Rusland van een totaal andere orde dan die van IS, maar in beide gevallen betekent het dat er hogere eisen gelden voor de snelheid waarmee we moeten reageren. Daar zit een flink prijskaartje aan. Het kost geld om militairen en voorraden standby te hebben. Dat geld is er nu niet. Probleem is ook: de dreiging en onrust die er zijn aan de randen van Europa blijven voorlopig nog wel. De verwachting is niet dat volgend jaar de wereldvrede uitbreekt.'

Als we IS verslaan, komt er weer een andere terreurbeweging op?

'Ja. Het is naïef te denken dat daarna ineens iedereen van elkaar houdt.'

Kunnen we IS wel bestrijden met ons uitgeklede leger? En zo ja, voor hoelang nog?

'We leveren een flinke bijdrage in lucht en op land door middel van trainingen. Speculeren over het verlengen van de Irak-missie en of over de beschikbaarheid van onze F-16's doe ik even niet, want dat is een beslissing die het kabinet deze zomer neemt.'

Is onze krijgsmacht snel en sterk genoeg om te reageren op een provocatie van de Russen?

'Gelukkig hoeven we dat niet alleen te doen. Nederland loopt voorop in de bijdrage aan de NAVO-flitsmacht, die bedoeld is om snel in te grijpen mocht er agressie van Rusland of een ander land zijn tegen een lidstaat. De vraag is alleen of Nederland voldoende omvang zou kunnen leveren.'

Gezien de dreigingen vanuit Rusland en IS: moeten we niet een paar extra JSF's bestellen?

'Nee, dat hoeft niet nu al. De eerste JSF komt pas in 2019. Het lijkt me inmiddels wel duidelijk dat het jachtvliegtuig een onmisbaar wapen is geworden. Of het nu gaat om afschrikking in het oosten van Europa of om de strijd tegen IS aan de zuidflank.'

Bij een conflict met Rusland komen we tegenover zware pantser-eenheden te staan, zei commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif. Moeten we de tanks terugkopen?

'Dat ligt niet voor de hand. Dat wij kennis en kunde over tanks behouden door middel van vergaande samenwerking met de Duitsers, wel.

U pleit vaak voor meer Europese samenwerking. Is dat niet een mooie manier om te verhullen dat we in ons eentje te weinig geld hebben voor een sterk leger?

'Absoluut niet. Als je wilt carpoolen, moet je wel je eigen auto inbrengen. Er is geen partner in Europa die free-rider-gedrag accepteert. Defensie-samenwerking is dus niet goedkoper, maar een manier om je slagkracht te vergroten. Je kunt elkaar aanvullen of de capaciteit delen.'

U noemt vaak de samenwerking met de Duitse krijgsmacht. Sommigen zullen het lastig vinden dat Nederlandse militairen van de Luchtmobiele Brigade inmiddels onder Duits bevel vallen.

'Het gaat er niet om dat Nederland zich laat opeten door een grotere krijgsmacht. Hou op zeg. Andersom zal het ook gaan plaatsvinden. Dus dat Nederland het bevel gaat voeren over een Duitse eenheid. Welke eenheid, dat wordt later dit jaar bekend.'

Gaan zij dat accepteren?

'Ja. Maar we hadden het over een prijskaartje voor samenwerking. Nederland kan het zich niet veroorloven de eigen krijgsmacht verder te marginaliseren als het bevel wil voeren over anderen. Je moet een betrouwbare partner zijn.'

Voldoet het defensiebudget nog?

'Nee. Er moet geld bij.'

Een groep oud-ministers zegt dat er 1,5 miljard bij moet. Regeringsadviseurs zeggen: 3- tot 5 miljard. Denkt u aan die orde van grootte?

'Het is heel gevaarlijk om dit soort bedragen te noemen, want dat kun je eigenlijk alleen nog maar teleurstellen. Ik zou niet weten waar we 3 miljard vandaan moeten halen, dat is een illusie.'

Als zelfs mensen buiten Defensie dit soort bedragen noemen, kunt u toch niet aankomen met 100 miljoen euro extra per jaar?

(lacht) 'Ik heb al gezegd dat we meer budget nodig hebben. Het belangrijkste voor mij is nu dat de politiek koersvast blijft en er een meerjarig perspectief is. Anders weet je niet meer waar je aan toe bent. Het moet afgelopen zijn met de wispelturigheid van de politiek ten aanzien van de krijgsmacht. '