De kiezer weet het ook niet meer

Bijna niemand zweeft tussen D66 en PVV, maar wel tussen PVV en SP. Bekijk onze special over veertien typische zwevers.

Noura El Ayachi (38)

'Vroeger, in de tijd van Bolkestein, stemde ik altijd VVD. Maar toen de VVD haar belofte brak om 'sowieso nooit samen te werken met de PVV', ben ik afgehaakt. Ik switchte naar GroenLinks, omdat zij de belangen van studenten behartigden. Toen ik geen student meer was en op de arbeidsmarkt terechtkwam, neigde ik weer naar VVD. Toch koos ik D66. Nu twijfel ik weer, omdat het liberale van de VVD wel erg bij me past. Het goeie aan D66 is dat ze streven naar preventieve verlaging van de zorgkosten en daar ben ik ook mee bezig in mijn healthclub: hoe krijg ik mensen aan het sporten, hoe worden ze gezond?'

Klaas Luchtmeijer (60)

'Ik was een echte PvdA'er, maar mijn partij is te veel naar rechts geschoven. Als ik nu aan mijn kinderen en kleinkinderen denk, kies ik GroenLinks vanwege het milieu. Ook al zijn ze een tikkeltje elitair-intellectueel. Partij voor de Dieren (PvdD) vind ik ook erg goed. Wij zouden in onze samenleving beter voor dieren moeten zorgen. Maar aan de andere kant maakt de PvdD het in mij ogen ook weer een beetje te gortig: zo willen ze bijvoorbeeld dierentuinen afschaffen. Daar ben ik het dan weer niet mee eens.'

Enrico Tempert (37)

'Jarenlang stemde ik op de PVV of de SP. Dat zijn beide protestpartijen, die zich verzetten tegen dat eindeloze politiek-correcte gepraat. Maar sinds het Oekraïne-referendum is alles anders. De SP en PVV hebben me zo belazerd! Ze hebben iedereen voor de gek gehouden door te zeggen dat Oekraïne zou toetreden tot de EU, dat Oekraïners hierheen zouden komen en onze banen zouden afpakken. Ik was zelf al twee keer in Oekraïne geweest en wist dat alle horrorverhalen over het land helemaal niet waar waren. Ik neig nu naar D66.'

Saskia van der Jagt (56)

'De verzuiling was zo slecht nog niet, dan stemde je gewoon je hele leven hetzelfde. Nu is de vraag bij de verkiezingen: kies je voor jezelf? Of voor iedereen? GroenLinks en de Partij voor de Dieren spreken me aan vanwege het milieu en de belangen van dieren. Jesse Klaver is idealistisch en nog niet verpest. Maar om nou op een van die kleine linkse partijen te stemmen? Dat heeft geen zin. Als mensen niet voor zichzelf zouden stemmen, maar voor iedereen, dan kozen we waarschijnlijk allemaal voor de PvdA of D66.'

Jephthah Leito (21)

'Omdat ik christelijk ben opgevoed neig ik sowieso naar het CDA en de SGP. Zij zijn net als ik pro life en tegen abortus na de vijfde maand zwangerschap. Wat ik niet goed vind aan de PVV en de SGP is dat ze tegen de bouw van nieuwe moskeeën zijn. Moslims zijn vrij om hun geloof uit te oefenen. Op dit punt sta ik dus weer dichter bij het CDA. Maar het CDA wil de burger automatisch orgaandonor maken. De overheid moet dit niet voor burgers willen beslissen. Wat goed is aan de PVV, is dat ze minder geld naar ontwikkelingslanden willen sturen.'

Miodrag Bata Milojevic (52)

'D66 stond perplex na de triomf van Trump. Dan denk ik 'jongens hoe kan dat?' Bij deze partij zitten allemaal leuke mensen, maar ze zijn echt te politiek correct. Wat ik goed vond aan D66 was de vrijzinnigheid en de inspraak van het volk door middel van referenda. Daar lijkt weinig van over. Ook hoe ze afgeven op het woord 'populist' bevalt me niet. Is het fout als een politicus naar het volk luistert? Als ze dat niet doen, dan luisteren ze dus naar banken en multinationals. Ik neig nu naar de nieuwe partij van Jan Roos (VNL) of van Thierry Baudet (Forum voor Democratie).'

Marco Scheeringa (46)

'Vroeger stemde ik altijd PvdA, maar dat doe ik al lang niet meer. De PVV is daarvoor in de plaats gekomen. Maar nu twijfel ik. Ik merkte dat de VVD me ook aantrok. Maar ja, dat Oekraïne-referendum hè? Hoe gaan ze dat nu doen? Naar de uitkomst van het referendum moet gewoon geluisterd worden. Ik zit ook te wachten op de uitkomst van het minder-minder-proces van Wilders. Die man moet gewoon het beestje bij de naam kunnen noemen. Kijk, ik vind ook dat hij het soms wat te bont maakt, maar die rechtszaak? Belachelijk. Hierin wil ik hem steunen en misschien krijgt hij dus mijn stem.'

Marlies Olde Monnikhof (47)

'Mijn man en ik werken met varkens, net als mijn ouders vroeger. Thuis werd altijd CDA gestemd, omdat deze partij zich sterk maakt voor de boerenbelangen. Wat ik moeilijk vind, is dat varkenshouders vaak slecht afgeschilderd worden: ze zouden milieuvervuilers zijn en dieren mishandelen. Alleen de excessen komen in de media, terwijl veel mensen geen idee hebben van wat varkenshouders eigenlijk doen. Weten ze in de Randstad wel waar dat vlees op hun bord vandaan komt? Het is hier zoveel beter geregeld dan in bijvoorbeeld Oost-Europa. Goeie kans dus dat ik CDA stem, maar toch twijfel ik nog over de VVD.'

Eliza Zmijewska (61)

'Toen ik hoorde dat de AOW-leeftijd weer met drie maanden werd verhoogd, dacht ik: 'Dit kan niet.' Daarom zou ik op de SP kunnen stemmen, omdat zij voor de verlaging van de pensioenleeftijd zijn. De laatste jaren koos ik voor D66, maar die partij is een beetje naast de schoenen gaan lopen. Ook ben ik het beslist niet eens met hun ideeën over het begrip 'voltooid leven'. Beter zouden we kunnen kijken naar hoe het leven van ouderen verbeterd kan worden. PvdA is ook nog een optie, als redelijke middenpartij.'

Govert de Koning (72)

'D66 was altijd mijn partij, maar ik weet niet of ik hen nu nog zie zitten. Pechtold heeft maar een doel en dat is in de regering komen. Daarom vind ik hem nu niet sympathiek. Ik zweef meer tussen VVD en de PvdA. Rutte doet het goed. Maar ik overweeg ook de PvdA. Die partij krijgt nu minder stemmen dan ze verdienen. Maar tot de PvdA haar verkiezingsprogramma presenteert neig ik meer naar de VVD. Ik hoop alleen dat de VVD en de PvdA enigszins met elkaar op een lijn blijven.'

Robert Arentz (32)

'Ik hou absoluut niet van rechtse partijen die het belang van cultuur niet inzien. Ik werk in het theater en hoop dat er genoeg geld naar theatergezelschappen blijft gaan. Mijn ouders stemmen altijd PvdA, maar hebben ons daar niet mee opgevoed. Ik wil eerst de partijprogramma's van SP, GroenLinks en PvdA bekijken. Toch denk ik vaak: als iedereen gewoon zelf zou proberen een goed mens te zijn, dan hadden we die politiek niet zo nodig. Veel mensen schuiven hun onvrede af op Den Haag. Politiek is voor hen een soort excuus om zelf niet meer te hoeven nadenken hoe we de wereld beter kunnen maken. Of wat voor bijdrage je aan de maatschappij kan leveren.'

Ceyda Dilek (18)

'Ik neig naar Denk. Ik vind het vooral goed hoe krachtig Kuzu zich opstelt tegenover Wilders. Voor mij als Nederlander van Turkse komaf is het fijn om te zien dat er iemand opstaat tegen de PVV. Ook bij de PvdA heb ik een goed gevoel omdat ze zich prettig opstellen tegenover 'niet-Nederlanders'. Zij geven me een welkom gevoel omdat ze een sterk ontwikkelde sociale kant hebben. Ze willen niemand buitensluiten of het gevoel geven dat ze buiten de boot vallen.'

Ine Kreuk (65)

'Als ik boos ben, denk ik aan de PVV. Maar op andere momenten weet ik het niet. De dagen dat ik nog op de PvdA stemde, liggen ver achter me. Wilders heeft zijn kop en uitstraling niet mee, maar met de dingen die hij zegt, ben ik het wel vaak eens. Bij mij op de galerij wonen vier Marokkaanse gezinnen, die gooien al hun afval gewoon op de galerij. In de buurt maak ik veel ruzie, ik zeg het meteen als iets me niet zint. Alles is zo veranderd. Een christelijke partij is een alternatief. Zolang ze de verloedering maar aanpakken. En misschien Henk Krol, omdat hij het voor mijn generatiegenoten wil opnemen.'

Hadassa de Velde Harsenhorst (26)

'Voor mij is duurzaamheid erg belangrijk. En de vraag: hoe kunnen we een maatschappij het beste vormgeven? Dat begint natuurlijk met een sociaal beleid en goede regelgeving voor de natuur en het milieu. Maar we moeten het ook klein maken: een goed functionerende maatschappij begint bij je familie, het gezin. CDA wil goede voorwaarden scheppen voor het gezin als hoeksteen van de samenleving. Vorige keer stemde ik op Buma, dat zou nu weer kunnen. GroenLinks houd ik open als optie.'