De kerk kent geen begrip voor werklozen

Het centrum van Heerlen is zondagochtend kwart voor tien uitgestorven. Totdat de klokken van de Pancratiuskerk luiden. Het huis van God, een van de weinige resten uit de 12de eeuw die in de stad bewaard is gebleven, roept. Even vormt de kern van de stad het domein van ouderen.

Zij schuifelen, met of zonder rollator, richting poort. De wekelijkse kerkgangers, tot in de puntjes op zondagse wijze verzorgd, vormen een minderheid. Ze knikken vriendelijk – hoiee – lopen de kerk in, slaan een kruis en nestelen zich op de harde banken. Als de kapelaan en zijn dienaren (onder wie twee tieners) de preken beginnen, is de kerk nauwelijks half vol.

Decennia waren de kerk en de staatsmijnen de baas in deze regio. Het verenigingsleven, tot de duivenclub aan toe, werd gesponsord door de mijn en de kerk. Die invloed drong ver door tot in het gezinsleven. ‘Ik heb de kapelaan aan de deur gehad’, zegt Piet Vondenhoff (68). ‘Dan vroeg-ie hoe het zat met de kindertjes. Hij vond dus dat die er moesten komen.’

Maar na de sluiting van de laatste mijn in 1974 in de stad, is het kerkbezoek teruggelopen. Het automatische vertrouwen dat de Heerlenaar de pastor gaf, lijkt te zijn verdwenen. Bij jong en oud. ‘Ik ga bijna nooit naar de kerk’, zegt Vondenhoff die vroeger wel moest. Het oude systeem noemt hij asociaal. ‘Tijdens de vastenmaand legden rijken een extra kwartje op de schaal en daarmee hadden ze alle zonden afgekocht. Belachelijk natuurlijk.’

‘Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld’, prevelen de aanwezigen deze zondag in de Pancratiuskerk. ‘Mensen denken dat de kerk geen antwoord geeft’, wordt gepredikt. ‘Maar ze moeten wat. Ze duiken in horoscopen, soms in sektes. In Duitsland zijn drie keer zoveel waarzeggers als priesters. Dat moet toch te denken geven. Als het zo met ons doorgaat, is de voorspelling dat de volgende generatie ongelovig zal zijn.’

De werkloze Christiane van der Vis (56) is katholiek, maar geen frequent bezoekster van de kerk. Als werkloze vindt je daar nauwelijks steun, zegt ze. Begrip voor werkloosheid is volgens de oude mores nauwelijks te vinden. ‘Wie werken wil, kan dat’, is een veelgehoorde spreuk onder ouderen in de stad. ‘Nee, veel hulp vind ik niet in de kerk’, zegt Van der Vis.

‘De katholieken zijn geen hechte gemeenschap’, zegt ze. De vereenzaming bestrijdt ze voornamelijk via vrijwilligerswerk. De pastoor verliest macht. ‘Vroeger bepaalde hij waar je wel of niet kon wonen. Die tijd is gelukkig voorbij.’

De zondagsdienst in de Pancratiuskerk duurt ruim een uur. ‘De tweehonderd gelovigen lopen, nadat ze een kaars hebben ontstoken, langs de folders van de kerk. ‘Teksten niet verversen zonder de koster’, staat bemoederend op een briefje bij de folderbak.

Ontkerkelijking of niet, de voorganger zet door. Als de Heerlenaren niet naar de kerk komen, bereikt kapelaan Beijk hen wel op andere wijze. Via de website van de kerk schrijft hij De Mijmeringen van een Kapelaan:

‘Er komen steeds meer barstjes en kreukjes in onze arrogantie. Mensen zijn steeds meer ontevreden over alles en iedereen. Ook, of is het juíst, in onze luxewoningen slaat de depressie toe.’ En zo spreekt hij de Heerlenaar streng toe: ‘We hebben ons geestelijk blind gestaard op het materiële.’