De Keijzer-factor: het CDA heeft echt wat te kiezen

Nu ook Mona Keijzer (51) zich kandidaat heeft gesteld voor het lijsttrekkerschap kan het CDA zich de komende weken laten zien als kampioen van de ledendemocratie. Er is wat te kiezen. Katholiek of protestant; vrouw of man; naar rechts hangend of de stem van het midden vertolkend; boeren of burgers; wel of niet regeren met Forum voor Democratie.

De tegenstellingen liggen niet altijd zo scherp als ze hier zijn genoteerd. Ook Hugo de Jonge (42), die zich vorige week als lijsttrekker meldde, wil een sterke agrarische sector, ook hij is zeker geen linkse scherpslijper, ook hij heeft oog voor de buitengebieden. Toch, de verschillen zijn aanzienlijk eenvoudiger te benoemen dan als het op een tweestrijd tussen De Jonge en Wopke Hoekstra was aangekomen, lange tijd de gedoodverfde tegenkandidaat.

Keijzer heeft de spanning er lang ingehouden; ze zegt haar besluit pas zondagochtend bij het vaderdagontbijt te hebben genomen. Dat ze ambities heeft, was bekend. In 2012 nam ze het als outsider – Keijzer was als wethouder in Purmerend alleen in kleine kring bekend – op tegen Sybrand Buma in de strijd om het lijsttrekkerschap. Al in de eerste ronde viel ze af, een verlies dat haar als een harde klap trof; Buma werd de man die het herstelproces van het CDA na de gedoogconstructie met de PVV zou gaan vormgeven.

Maar Keijzer stond vanaf dat moment op de kaart. Ze schikte zich in haar lot, samen met Buma ging ze de zaaltjes af. Als nummer twee op de lijst haalde ze in 2012 liefst 127.000 voorkeurstemmen.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Volendam

Mona Keijzer komt uit Volendam, een belangrijk gegeven dat ze zelf als het even kan onder de aandacht brengt. Bijvoorbeeld in het filmpje waarmee ze haar kandidatuur lanceert. Ze wandelt over de dijk bij de haven en zwaait naar Jan Smit.

Volendam is een dorp op een kwartier rijden van Amsterdam. Maar wie weleens met Keijzer bij lokale omroep L.O.V.E. heeft gezeten en haar in authentiek Volendams de familieverhoudingen heeft horen uitleggen, beseft dat afstanden niet alleen in kilometers worden gemeten. Volendam staat voor een bepaald soort Nederland: getalenteerd op allerlei gebieden, ondernemend, met een soepele omgang met de regelgeving en sterke familiebanden.

Een matriarchale samenleving ook: de mannen op zee, terwijl de vrouwen de boel bestieren. ‘Die zijn eigengereid, daadkrachtig, hardwerkend’, zegt Keijzer daarover. Zelf voedde ze naast haar politieke loopbaan vijf zoons op, de oudste is 25, de jongste 16 jaar.

Bij de verkiezingen van 2017 kwam Keijzer andermaal op plek twee. Ook toen bleek ze veel kiezers aan zich te binden: 165.000 stemmen. Minstens zo veelzeggend: in het rechtse bolwerk Volendam, waar Wilders graag haring gaat happen en Baudet op de kade zijn krantje uitdeelt, wist ze beide partijen achter zich te houden.

Forum voor Democratie

In Noord-Brabant liepen de gemoederen hoog op over samen besturen met Forum in de Provinciale Staten. Nu wordt op landelijk niveau de houding ten opzichte van Forum wellicht een van de cruciale elementen in de strijd om het lijsttrekkerschap. Waar De Jonge samenwerking categorisch uitsluit, is Keijzer pragmatischer. Ze vindt het te vroeg om zich tegen Forum uit te spreken, al zegt ze soms moeite te hebben met de woordkeus van Baudet.

Ook op de agrarische sector zullen beide kandidaten scherp bevraagd worden. De Jonge plaatste bij zijn presentatie vraagtekens bij onze sterk op export gerichte landbouw. Een in het CDA zeer gevoelig punt, dat door Keijzer bij haar lancering dankbaar is aangegrepen. Ze wil juist meer waardering voor de boeren. ‘Wij, Nederland, voeden de wereld op een buitengewoon innovatieve manier.’

Als Kamerlid groeide Keijzer uit tot specialist op het gebied van de zorg, als staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat kreeg ze het midden- en kleinbedrijf als portefeuille. Ze is geen hemelbestormer als bewindspersoon, maar ook geen brokkenpiloot, hoofdbrekens kost haar vooral de invoer van het 5G-netwerk. Haar opponent staat, zeker nu hij ‘coronaminister’ is, veel vaker vol in de wind.

Vrouw

Net als Sigrid Kaag (kandidaat namens D66) zet ze haar vrouw-zijn nadrukkelijk in nu ze zich presenteert als lijsttrekker. Al in 2019 liet ze weten dat er naast de twee kroonprinsen ook kroonprinsessen ‘staan te trappelen’. Ze vond het bizar dat er louter over mannelijke opvolgers werd gesproken. ‘Hugo is natuurlijk een ongelooflijk knapperd’, zegt ze nu. ‘Maar lieve CDA-vrouwen, het is echt tijd dat onze dochters, kleindochters, schoondochters en vriendinnen zien dat ook een vrouw de leiding kan hebben over het CDA.’

Fusiepartij CDA viert dit najaar zijn veertigjarig bestaan. Onderhuids leven die bloedgroepen nog steeds voort. Het is een bekend gegeven dat het katholieke smaldeel al jaren vindt dat het reden tot klagen heeft. De prominente politici zijn doorgaans van hervormde huize. ‘We moeten ons afvragen waarom we vaak zo stil zijn’, zei het katholieke CDA-Kamerlid Martijn van Helvert vorig jaar nog.

Keijzer is belijdend katholiek, weliswaar atypisch want uit het noorden, maar in moreel opzicht van het behoudende soort. Ze zei al eens er moeite mee te hebben twee homo’s in de echt te verbinden. Ze vraagt ook, net als Buma, aandacht voor de Nederlandse tradities en zet vraagtekens bij het feit dat in Den Haag wordt gediscussieerd over institutioneel racisme terwijl ondernemers moeite hebben hun bedrijf overeind te houden.

Outsider

Hugo de Jonge zal zich de komende weken in een tweestrijd moeten begeven die hij, de slechte ervaringen bij de PvdA indachtig, graag had vermeden. Een nieuw element voor hem: met Keijzer als tegenstander wint zijn profiel aan scherpte. Versus de meer klassieke, behoudende Keijzer zal hij eerder worden geduid als de progressieve, moderne leider. Tegelijk is De Jonge de kandidaat van het partij-establishment – Buma en Grapperhaus spraken al hun steun uit. Keijzer kan zich de rol van outsider binnen de partij aanmeten die ze van meet af aan koestert.

Bij deze tweestrijd gaat het bij het CDA om veel meer dan de vrouwenkaart die nu met nadruk is getrokken. De echte vraag wordt: verbindt het CDA zich aan het rechterblok, of wil de partij ook over links kunnen regeren. Keijzer wil zich niet uitleveren: ‘Bij D66, GroenLinks of PvdA zitten nogal wat visies die de mijne niet zijn.’

Eventuele andere kandidaten hebben nog tot woensdag de tijd. Vrijdag komt het bestuur met een voordracht van een of meerdere kandidaten, waarna tegenkandidaten zich kunnen melden. Van 6 tot 9 juli wordt er gestemd.