De homo als rechtse stok om mee te slaan

We zien schaars geklede, witte jongens die uitdagend in de camera kijken. Op hun hoofden ligt de pet die we in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen al zo vaak hebben gezien. Het is dat nogal lompe model, schijnbaar overigens in China geproduceerd, met de tekst: MAKE AMERICA GREAT AGAIN. Een pet die we onmiddellijk aan Donald Trump verbinden.

Voor de wand met licht pornografische foto's staat niemand minder dan onze Geert Wilders. Het evenement is georganiseerd door Gays for Trump, een groep die van mening is dat het lot van de Amerikaanse lhbtq'er beter af is in handen van een Republikeinse president. Wilders neemt in zijn toespraak het woord gays slechts één keer in de mond, als hij schetst wie er naast christenen en joden de dupe zouden worden van de 'islamisering' van Europa.

Trump tweette na de aanslag in homoclub Pulse in Orlando, waarbij vijftig mensen omkwamen, dat hij voor de community zou vechten, terwijl Clinton volgens hem 'alleen maar meer mensen zou binnenhalen die een bedreiging vormen voor de vrijheden en overtuigingen van de gays'. Al keert de Republikeinse partij zich nog altijd tegen het homohuwelijk en al struikelt Trump over de afkorting lhtbq, volgens sommigen is hij de meest homovriendelijke Republikeinse presidentskandidaat ooit.

Hoeders

Was homo-emancipatie van oudsher een linkse aangelegenheid, dit lijkt veranderd nu de gemeenschap volgens kersverse hoeders als Trump en Wilders beschermd moet worden tegen moslims. Want wanneer homo's worden aangevallen, worden onze Europese of westerse waarden aangevallen, zo proclameren de VVD en PVV.

'De islam bedreigt westerse waarden', zei Wilders. 'Wij accepteren niet dat mensen die zelf op de vlucht zijn voor geweld in eigen land, zich hier in opvanglocaties schuldig maken aan discriminatie, pesterijen en bedreigingen', zo las het net gepubliceerde verkiezingsprogramma van de VVD. 'Kwetsbare groepen zoals homoseksuelen en christenen moeten hiertegen worden beschermd.' Share your Pride, Defend our Freedom was de leus die prijkte op het Romeinse schip waarin de partijleden door de Amsterdamse grachten voeren.

In Berlijn probeert de rechts-populistische partij Alternative für Deutschland de roze stem voor zich te winnen door wagens met boude slogans erop door de stad te laten rijden. Een van de witte voertuigen toont de afbeelding van een homostel, de bijbehorende tekst: 'Mijn partner en ik hebben geen behoefte kennis te maken met islamitische migranten, omdat onze liefde in hun ogen een doodzonde is.'

Ook hier wordt gesuggereerd dat de aanwezigheid van moslims niet samengaat met het waarborgen van homorechten. Interessant is dat in het programma van de AfD staat dat in het onderwijs geen les gegeven mag worden over homoseksualiteit en dat 'het traditionele gezin moet worden beschermd'.

Homorechten lijken voor de AfD dus vooral een goed pr-instrument te zijn in de strijd tegen moslims.

_{Tekst gaat verder onder video.}

Of het nu een oppervlakkige tactiek is of oprechte betrokkenheid, het lijkt te werken. Rechtse politici zijn populair onder de homoseksuele stemmer, blijkt uit het onderzoek dat Lisa Weeda en Ayla Schneiders deze zomer in de Volkskrant publiceerden: 21 procent van de Nederlandse homo's koos in 2014 voor de partij van Wilders en uit een peiling van vorig jaar bleek dat een kwart van de Parijse homostemmers voor het Front National zou stemmen, tegenover 16 procent van de heterostemmers. Le Pen blijft overigens ferm tegenstander van het homohuwelijk. Daarmee wijken ze misschien niet zo veel af van het gemiddelde, maar dat is het juist: homo's stemden als zich emanciperende minderheid vaak progressief, dus links.

De houding van Nederlanders tegenover homo's is pas betrekkelijk kort geleden verzacht. Dat begon in de jaren zestig. Uit het rapport De acceptatie van homoseksualiteit door etnische en religieuze groepen in Nederland (2014) blijkt dat het aandeel moslims dat homoseksualiteit afkeurt ongeveer overeenkomt met het percentage onder gelovige christenen. Alleen, Nederland heeft een ontwikkeling van ontzuiling en secularisering doorgemaakt en in samenhang daarmee ontwikkelde zich een andere opvatting over homo's. Blijkbaar wordt het uitgesloten dat moslims net zo'n ontwikkeling zullen doormaken. Ik zou niet weten waarom. De westerse waarden die nu zo met hand en tand verdedigd zouden moeten worden, zijn immers redelijk nieuw en passen dus bepaald niet naadloos binnen de joods-christelijke traditie, zoals vaak wordt beweerd. Ze zijn eerder een breuk met die traditie.

Pinkwashing

Het beschermen van homo's als toonbeeld van opkomen voor westerse waarden is niet nieuw. Dat begon al eerder in Israël. Het land meet zich al jaren een lhbtq-vriendelijk imago aan, zodat het te boek komt te staan als moderne democratie en als enige progressieve samenleving in het Midden-Oosten. De term die aan deze politieke strategie wordt gegeven is pinkwashing: het creëren van een modern imago door middel van een uiterst zichtbare Israëlische homogemeenschap, in een poging het schenden van de mensenrechten van Palestijnen te verhullen.

Premier Netanyahu zei in 2010, het jaar waarin Tel Aviv door de toeristische industrie in de markt werd gezet als internationale homobestemming: 'Israël is hét anker van stabiliteit in een regio waar vrouwen worden gestenigd, homo's worden opgehangen en christenen worden vervolgd.'

Dat de Israëlische regering vooral belang hecht aan het beeld dat buiten het land heerst, mag uit het volgende blijken. De Gay Pride die dit jaar in Tel Aviv werd georganiseerd kreeg 2,5 miljoen euro puur ter bevordering van homotoerisme. Onderdeel van de kostbare plannen was het beschilderen van een vliegtuig in de kleuren van de regenboogvlag, waarmee de toeristen konden invliegen. Maar intussen zijn lokale homo-organisaties hopeloos ondergefinancierd. Het homohuwelijk is in Israël niet toegestaan, therapiesessies waarbij homo's en lesbiennes van hun afwijking worden genezen zijn dat wel en de Knesset stemde het afgelopen jaar nog tegen een aantal wetsvoorstellen die de homorechten in het land zouden uitbreiden. Een wetsvoorstel dat beoogt homoseksuele partners van soldaten van het Israëlische leger net als heteroseksuele partners het recht op een weduwe-uitkering te geven en een voorstel voor het opleiden van artsen op het gebied van gender en seksualiteit konden beide op een 'nee' rekenen.

Activisten riepen zelfs op tot het afblazen van de Tel Aviv Pride totdat de staat zich zou inzetten voor wetmatige gelijkheid in plaats van slechts geld te pompen in uiterst zichtbare activiteiten. Zo ver kwam het niet, al werd van het regenboogvliegtuig toch maar afgezien.

Het land bewijst dat een rechtse regering heel goed kan samengaan met een homovriendelijk imago.

En dat is niet uniek. Meer dan een miljoen homo's stemden op George W. Bush tijdens zijn laatste verkiezingen, dat is tussen de 21 en 23 procent van de lhbtq-stem.

In Nederland was de meest invloedrijke homo met uitgesproken rechtse ideeën Pim Fortuyn. Hij combineerde conservatisme met progressieve waarden. Zijn homoseksualiteit vertaalde zich in een sterk geloof in individuele vrijheid en een sterke afkeer van immigranten. Hij wilde de grenzen sluiten voor vluchtelingen, het Vluchtelingenverdrag opzeggen, en noemde de islam een achterlijke cultuur: 'Voor hen ben ik niet alleen een christenhond, maar ook nog minder dan een varken.'

Zijn chauvinistische en xenofobe ideeën kwamen voort uit zijn levensstijl en persoonlijke overtuiging. Hij zag een sterke tegenstelling tussen homo's en moslims, en hamerde op het belang van westerse waarden. Onder die opdracht moesten de rechten van vrouwen, homo's en de scheiding van kerk en staat worden verdedigd.

Nederlandse partijen die zich nu opwerpen als hoeders van die waarden, hebben zich zelden eerder ingezet voor die belangen. Pas wanneer die waarden recht tegenover Nederlandse moslims of (potentiële) immigranten kunnen worden gezet, komt men in actie. Het is bijzonder te noemen dat conservatief-rechts nu de vruchten van homo-emancipatie wil beschermen, terwijl het diezelfde strijd in eerste instantie tegenwerkte. Kijk eens naar de staat van dienst van partijen als de ChristenUnie en de SGP. En de VVD. Die partij stemde twintig jaar terug tegen een motie van D66 om te onderzoeken of het mogelijk was het burgerlijk huwelijk open te stellen voor mensen van hetzelfde geslacht.

Andere minderheden

De homobeweging was eerder gelieerd aan die van andere minderheden. Ze werd in zekere zin geboren bij de Stonewall-rellen in 1969, het moment waarop New Yorkse homo's en travestieten zich voor het eerst gezamenlijk en openlijk verzetten tegen de vernederingen door en het geweld van de politie. Een strijd die zich ontwikkelde tot het Gay Liberation Front dat zich boven alles tegen de gevestigde orde richtte en opkwam voor de rechten van andere onderdrukten. De beweging verbond zich aan de Civil Rights-beweging en pacifistische activisten in een poging de Amerikaanse maatschappij te hervormen.

Dat lijkt romantiek van vroeger, nu de ene minderheid niet per se meer solidair is met de andere. De homoseksuele stemmer voelt er wellicht weinig voor begaan te zijn met een groep die hem niet accepteert en zijn verworven vrijheden mogelijk beperkt. De beweging naar rechts is een fenomeen dat vaker optreedt bij groepen die zich hebben geëmancipeerd: nu gelijke rechten grotendeels zijn behaald, doordat het homohuwelijk een feit is en adoptie door homo's is toegestaan, verschuift het accent naar sociale uitsluiting en antihomogeweld. Incidenten zoals van de week in Amsterdam versterken dat: op de IJ-pont werd een homostel na een woordenwisseling mishandeld door twee jongens op een scooter. In Amsterdam-West werd een folder verspreid waarin homo's werden uitgemaakt voor kindermisbruikers, mogelijk ontsproten aan een Turks-islamitische groepering.

Afgelopen augustus deed EenVandaag een onderzoek onder 1.600 Nederlandse homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders. 51 procent van de ondervraagden vertelde dat negatief gedrag tegenover homoseksuelen is toegenomen, 32 procent stelde dat het gedrag gelijk is gebleven en slechts 2 procent had het idee dat het negatieve gedrag was afgenomen. Drie op de tien van de ondervraagden stelde het afgelopen jaar te maken te hebben gehad met negatieve incidenten vanwege hun geaardheid, zoals opmerkingen, scheldpartijen en intimidatie. Een kwart werd uitgescholden, 15 procent werd bespuugd.

Die resultaten maken het begrijpelijk dat homo's op zoek gaan naar politici die hen zeggen te beschermen. En het lijkt erop dat de homo deze belangen liever aan rechts toevertrouwt.

Politici als Trump en Wilders blinken uit in het aangrijpen van gevoelens van onveiligheid. Trump schetst een dystopisch beeld van Amerika, waarbij hij niet vergeet te vermelden dat immigranten de bron zijn van veel van de problemen. De miljardair kent zichzelf een Messiaanse status toe, zodat de keten rond is: probleem, oorzaak, oplossing. Ook Wilders is zo'n doemdenker. 'Europa implodeert', zei hij voor die poster met blote jongens op de Trump-bijeenkomst. Hij presenteert zichzelf graag als de verlosser van de vrije wereld. En wie voor heiland wil spelen, heeft een vijand nodig.

Het probleem is dat het sentiment, net als in Israël, zelden wordt omgezet in beleid. Vrijwel nooit komen politici verder dan wat uitspraken op het moment dat de camera's draaien. Bovendien komt rechts niet op voor de homogemeenschap op het moment dat ze geen gemeenschappelijke vijand delen. Er is zeker samenhang tussen religiositeit en een moeizame acceptatie van homoseksualiteit, maar dat fenomeen doet zich niet alleen voor onder Nederlandse moslims, maar ook onder het christelijke deel van onze samenleving.

Niet alleen rechts

Wanneer homo's dienen te worden beschermd tegen de onderdrukking door christenen, zoals in Oeganda, houdt Wilders zich stil. Ook wanneer het op andere homorechten aankomt, zoals de uitsluiting van homomannen bij bloeddonatie, het aantekenen van protest tegen een homofobe wet in St. Petersburg, het stimuleren van aangiftebereidheid na antihomogeweld, geeft de PVV niet thuis. Alleen wanneer er een link te leggen is tussen de islam en homofobie lijkt Wilders in actie te komen. Wat heeft zijn roze achterban daar werkelijk aan?

Homo's als stok om mee te slaan. Het gebeurt niet alleen aan de rechterzijde van het politieke spectrum. De regering van Obama uitte gedurende zijn twee termijnen herhaaldelijk kritiek op de erbarmelijke omstandigheden waarin Russische homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders leven. Maar de VS laten na om te ageren tegen de omstandigheden waarin lhbtq'ers in Honduras, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten verkeren. Precies, stuk voor stuk Amerikaanse bondgenoten. In Saoedi-Arabië worden homo's, lesbiennes en biseksuelen veelvuldig geëxecuteerd, maar dit lijkt weinig invloed te hebben op de jarenlange vriendschap tussen de twee naties. Ook Clinton wordt door Gays for Trump afgeserveerd als slechte voorvechter van homorechten, aangezien ze miljoenen aan steun ontvangt van Saoedi-Arabische rijken en de staat.

Obama doet evenmin uitspraken over het ongelooflijk hoge aantal Amerikaanse lhbtq'ers dat dakloos, arm is of in de gevangenis zit. 20 procent van alle jeugdige lhbtq'ers heeft geen verblijfplaats en maar liefst 40 procent van alle dakloze jeugd is lhbtq'er. 64 procent van de Amerikaanse transgenders verdient minder dan 25.000 dollar per jaar. 41 procent van de transgenders en 62 procent van de queer daklozen heeft eens geprobeerd zelfmoord te plegen.

Zo is het geen uitsluitend rechtse gewoonte om homorechten in de praktijk te veronachtzamen. Minister Jet Bussemaker (PvdA) moest deze zomer nog door D66 en GroenLinks worden overtuigd een jaarlijkse subsidie van 45.000 euro stop te zetten aan Hart van Homo's: een christelijke organisatie die homo's in het reine laat komen met zichzelf door ze op te roepen tot seksuele onthouding.

Naar aanleiding van de H.J. Schoo-lezing van haar collega Edith Schippers (VVD) schreef Bussemaker het volgende: 'Emancipatie wordt steeds vaker gepresenteerd als test om te bepalen aan welke kant iemand staat.' Een terechte observatie, alleen is het wel aan de minister om homorechten consequent te blijven verdedigen.

Homo-imam

Dat er nog veel werk te verzetten is als het gaat om homo-acceptatie in ons land moge duidelijk zijn. Maar het voorstellen van homo's en moslims als onverzoenbare tegenpolen heeft ten minste twee belangrijke ongewenste consequenties.

Ten eerste onttrekt dit een belangrijke discussie aan het zicht die plaatsvindt in de Nederlandse moslimgemeenschap, nu langzaam meer islamitische lhbtq'ers uit de kast komen. Tijdens de afgelopen Gay Pride voer voor het eerst een homoseksuele imam mee op de World Religion Boat en in Parijs werd in 2012 de eerste homovriendelijke moskee opgericht. Uit het promotieonderzoek van Elmar Jansen, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam, blijkt dat Nederlandse moslims genuanceerder denken over homoseksuelen dan moslims in andere landen en migranten in ons land zich relatief snel verzoenen met homoacceptatie. Het zijn initiatieven die het verdienen omarmd en gesteund te worden en dat gaat niet als de moslim per definitie als anti-homo wordt neergezet.

Ten tweede: wanneer de homo vrijwel uitsluitend wordt verdedigd binnen het integratiedebat en de gay slechts als mascotte van onze westerse waarden wordt ingezet, verengt de strijd voor acceptatie en gelijke rechten zich te zeer. Politici die binnen dat debat werkelijk het voortouw willen nemen, zouden homoseksuelen meer moeten gunnen dan een bijrol in hun politieke vete tegen moslims, asielzoekers en migranten.

De oplossing die rechts aandraagt, is er een van verdere uitsluiting. Aan de problematische houding van moslims ten opzichte van homoseksuelen zou een einde moeten komen door 'uitbanning van een haatdragende buitenlandse ideologie' (Trump), Wilders stuurt aan op 'demografische veranderingen' en het inmiddels welbekende 'bestrijden van de islam'. Rutte stelt dat er binnen onze samenleving geen plek is voor degenen die onze westerse waarden niet willen accepteren.

Geen van allen praten ze over een realistische, duurzame oplossing waarbij beide partijen worden gerespecteerd, en waarbij het proces van emancipatie in goede banen kan worden geleid. Zolang we daar niet naar streven wordt homo-emancipatie gereduceerd tot een glimmend, roze wapen in de strijd tegen de ander.