De helft minder grutto’s, ondanks acht keer meer subsidie voor bescherming

Het aantal grutto’s is sinds het begin van deze eeuw met de helft gedaald, terwijl het bedrag aan subsidies dat boeren kunnen krijgen voor maatregelen om de weidevogel te beschermen acht keer zo hoog is geworden. In 2001 was er 4,2 miljoen euro aan subsidie beschikbaar voor beschermende maatregelen. In 2020 was dat gegroeid tot 33,4 miljoen euro. In die twintig jaar is het aantal broedparen van de grutto gedaald van 60 duizend naar 30 duizend. Een zware aanslag op de gruttostand: meer dan de helft van alle Europese grutto’s ter wereld broedt in Nederland.

De Rekenkamer oordeelt hard over het gevoerde beleid. Zo constateert het college ‘dat de grutto in het grootste deel van de kansrijke gebieden niet wordt beschermd’. Juist in die gebieden hadden boeren de minste animo om subsidie aan te vragen voor weidevogelbescherming. In gebieden waar boeren wél maatregelen namen, waren dat volgens de Rekenkamer ‘meestal geen maatregelen waar de grutto veel aan heeft’. Conclusie: ‘het beleid van de minister van Natuur om de grutto te beschermen niet heeft gewerkt.’

De Rekenkamer ziet veel kansen om de grutto beter te beschermen. Als boeren de juiste maatregelen nemen in de meest kansrijke gebieden, zou de gruttostand snel weer op 40 duizend broedparen kunnen komen, stelt de Rekenkamer. Het rapport zal in de Tweede Kamer worden besproken met een nieuwe minister van Landbouw en Natuur.

‘Aanvalsplan Grutto’

In een reactie noemt de huidige minister Carola Schouten het rapport ‘eenzijdig’. Het beleid om weidevogels te beschermen is volgens haar ministerie ‘meer dan het geven van subsidies’, en gaat bijvoorbeeld ook over het creëren van aantrekkelijke leefgebieden voor de grutto.

Ook wijst de minister op het ‘Aanvalsplan Grutto’, een initiatief uit 2020 van onder anderen oud-minister Pieter Winsemius, dat zij een ‘uitstekende aanzet’ noemt. De Rekenkamer is sceptisch: ‘In 2018 was er ook een plan om 40 duizend paren grutto’s in Nederland te krijgen. Ook toen zouden gebieden geschikt gemaakt worden. Daarna is de afname van het aantal grutto’s toch niet gestopt. De vraag is dus waarom dit plan de afname van het aantal grutto’s wel gaat keren.’

Twijfel overheerst ook bij Gerrit Gerritsen, die zijn hele loopbaan heeft gewerkt in natuurbeheer en vogelbescherming en vorig jaar in zijn boek De hooivogel schreef over het falende gruttobeleid. ‘Dit rapport is in lijn met twee eerdere kritische rapporten. Onderzoekers van Wageningen Universiteit concludeerden twintig jaar geleden al hetzelfde, in 2013 stelde ook de Raad voor de Leefomgeving dat het beleid niet werkt.’

Profiteren van pretpakketten

Naast een nieuw ‘aanvalsplan’ gelooft Gerritsen meer in dwangmaatregelen voor boeren om steviger beschermingsmaatregelen te nemen. ‘Nu profiteren zij min of meer van wat ik altijd pretpakketten noem: ze krijgen subsidie voor de gemakkelijkste maatregelen, die weinig inzet kosten, maar geen vogel extra opleveren. De minister zou die boeren moeten forceren alleen effectievere maatregelen te nemen, zoals het vernatten van het land, het waterpeil verhogen en een kruidenrijk grasland creëren.’

Gerritsen is daarnaast voorstander van een gang naar de rechter, vergelijkbaar met de Urgenda-zaak over het klimaat. ‘Met dit beleid overtreedt de overheid op verschillende punten de Vogelrichtlijn van de Europese Unie. Telkens opnieuw wekt het ministerie de indruk dat men er volop aan werkt maar intussen wordt veel tijd vermorst. Elk jaar hebben we vijf procent minder grutto’s in Nederland. Terwijl onze nationale vogel aan het uitsterven is, blijft het ministerie maar naar het plafond staren.’