De hallucinogene thee die trauma's oplost - of oprakelt

Het lijkt alsof er binnenin hem iets groeit en broeit, zegt Jan (31), een brandweerman uit het noorden van het land. 'Wie ben ik? Dat is toch een vraag die door mijn hoofd blijft spelen.' Hij moet uitzoeken wat het is. Daarom zit de brandweerman nu enigszins gespannen te wachten op zijn eerste ayahuascasessie. Hier, in een woonhuis met aangebouwde schuur in een middelgrote gemeente in de Achterhoek.

Eigenaar René van der Zouwen van ayahuascacentrum Om-Mij wil liever niet dat de precieze locatie wordt genoemd. Dat zou maar problemen geven met de buren. 'Het is toch officieel een verboden middel.'

Ayahuasca is een hallucinoge thee die wordt gebrouwen door twee planten uit de Amazone samen te koken. In Zuid-Amerika wordt het middel door inheemse stammen al eeuwenlang gebruikt voor rituelen. Maar de laatste jaren wint ayahuasca ook rap aan populariteit bij westerlingen op zoek naar zichzelf. In Nederland kun je voor een bedrag tussen de 150 en 350 euro elk weekend wel ergens terecht voor een therapeutische sessie met ayahuasca.

Met de oorspronkelijke rituelen uit de Amazone hebben de ceremonies van commerciële aanbieders vaak weinig te maken. Bij Om-Mij worden deelnemers bij de voordeur opgewacht door een boeddhabeeld, ook in de ceremonieruimte staan miniboeddha's naast de glaasjes thee. De ruimte wordt verlicht door gekleurde glazen lampen in de sfeer van duizend-en-een-nacht.

'Een spirituele supermarkt', noemt publicist en ayahuasca-expert Arno Adelaars dit type bijeenkomsten. Hij schreef een boek over de hallucinogene plant dat vorig jaar in de VS verscheen. 'Er worden elementen uit verschillende tradities door elkaar gehusseld. Deze doe-het-zelvers gebruiken rustig hindoemantra's tijdens een ayahuascasessie.'

De populariteit is er niet minder om. Bij Om-Mij zijn er zes dagen per week ceremonies: maandag tot en met woensdag privésessies, van donderdag tot en met zaterdag groepsgewijs. Deelnemers komen uit alle delen van Nederland, maar ook uit de rest van Europa. Deze vrijdagmiddag zijn er een paar Zweden, Duitsers en een Belg. De leeftijden variëren van midden twintig tot in de vijftig en er zijn ongeveer evenveel mannen als vrouwen. Ze hopen antwoorden te vinden op levensvragen, misschien verlost te worden van jeugdtrauma's of andere 'emotionele blokkades'.

Harddrug

'De plant roept jou, als het jouw tijd is', verklaart de 53-jarige Duitser Roman zijn aanwezigheid hier. De muzikant is helemaal uit München komen rijden omdat Nederland bekendstaat als een plek waar ayahuasca is toegestaan. 'In Duitsland is het strikt verboden.' Dat dat in Nederland officieel ook zo is - dmt, de werkzame stof in ayahuasca, is volgens de Opiumwet een harddrug, alleen de Brazilaanse kerken Santo Daime en de Uniao do Vegetal mogen het middel in Nederland legaal gebruiken voor hun rituelen - blijkt nieuwe informatie voor Roman. Hij raakte geïnteresseerd in ayahuasca nadat hij een wetenschappelijk boek had gelezen over de werking van dmt.

Brandweerman Jan had nooit interesse in drugs. 'Maar een collega van mij was heel enthousiast over de nieuwe inzichten die hij kreeg door ayahuasca. Zelf vraag ik me af of ik op de goede weg ben. Ik ben nu brandweerman, maar misschien is er nog wel meer in het leven. Ik hoop dat ik daar antwoorden op krijg.'

De ceremonie wordt vandaag geleid door Shurandy (36), een zachtaardig type in korte broek. Een speciale opleiding heeft hij niet gehad: hij had zelf twee jaar geleden een paar goede ervaringen met ayahuasca - 'mijn ziel is thuisgekomen' - en besloot dat hij anderen wilde begeleiden op hun 'reis'. 'Ik heb het gewoon van de eigenaar geleerd.' Hij wordt bijgestaan door vier begeleiders in het wit. Een van hen, Marijke Zilverberg (41), vertelt dat ayahuasca haar verloste van een wietverslaving van twintig jaar.

In een grote leefkeuken naast de ceremonieruimte legt Shurandy de deelnemers uit dat ze straks alleen maar hun hand hoeven op te steken als ze hulp nodig hebben. Bijvoorbeeld om naar de wc te komen, want veel mensen krijgen van ayahuasca diarree of beginnen heftig over te geven. Niet voor niets wordt de tripthee in de Amazone ook wel la purga genoemd - de zuivering.

'Overgeven is niet erg, dat is onderdeel van de reiniging', zegt Shurandy met een geruststellende Brabantse tongval. 'Daarom staat naast ieder bedje in de ceremonieruimte een emmertje.' De begeleiders zullen na iedere overgeefbeurt de kots opruimen. 'Maar dat doen we niet meteen', zegt Shurandy. 'Soms gebeurt het namelijk dat datgene wat je eruit hebt gegooid, tijdens jouw reis nog iets terug wil communiceren. We hebben weleens meegemaakt dat een vrouw allerlei handen en gezichten uit de emmer zag komen. We proberen als begeleiders jouw proces zo min mogelijk te verstoren.' De deelnemers knikken begripvol.

Naast de thee staan in de ceremonieruimte schaaltjes met pepermunt en mandarijn. Die zijn bedoeld om de bittere smaak van de ayahuasca te neutraliseren. Zodra het drinken begint, moet de Volkskrant de ruimte verlaten. Wat dan volgt, is volgens Shurandy te privacygevoelig om te tonen aan derden die zelf niet meegaan 'op reis'.

Innerlijke reis

De laatste jaren groeit de populariteit van ayahuasca. Vrouwenbladen als Elle en Viva publiceerden ervaringsverslagen. In Hollywoodfilms als Wanderlust en While we're Young, met Jennifer Aniston, doen personages aan ayahuasca. Zanger Sting, actrice Lindsay Lohan en in Nederland dance-ondernemer Duncan Stutterheim, filosoof Stine Jensen en actrice en dieetgoeroe Fajah Lourens lieten zich enthousiast uit over hun trip.

Ook het aanbod verhipt. Een zoektocht op internet levert tientallen Nederlandse bedrijfjes op, die soms met gelikte websites de wondere wereld van ayahuasca aanprijzen. Zo biedt de 32-jarige Maria Johanna, die na een salescarrière de ayahuasca ontdekte, voor 675 euro tweedaagse therapeutische ceremonies aan in een penthouse 'met geweldig design' in Amsterdam. 'Dit maakt jouw innerlijke reis nog meer compleet.'

Er bestaan ook ceremonies speciaal voor vrouwen, homo- en bimannen en voor mannen die hun innerlijke 'mannelijke archetype' willen 'activeren'. Aanbieders van ayahuasca vragen tussen de 150 en 350 euro voor deelname aan een groepssessie. De ingrediënten voor een kop hallucinerende thee kosten volgens Adelaars tussen de 5 en 10 euro.

Zorgen over de ayahuascahype zijn er ook. Veel bedrijfjes die de ceremonies aanbieden roemen ayahuasca als medicijn dat kan worden ingezet bij psychische kwalen: van eetstoornis tot burn-out, verslaving, depressie tot 'geboortetrauma'.

Maria Johanna heeft in de anderhalf jaar dat zij de ceremonies aanbiedt 'ongelooflijke' dingen gezien, vertelt ze. 'Sommige mensen komen van hun verslavingen af door de ayahuasca. Anderen worstelen al jaren met een depressie en hebben na een ceremonie geen medicatie meer nodig.'

Het Trimbos en het Jellinek waarschuwen dat de heilzame werking van ayahuasca nog onvoldoende bewezen is en dat de hallucinogene drank de klachten van mensen met psychische problemen juist kan versterken.

Zo belandde de 42-jarige Anne uit Amsterdam in therapie na het gebruik van ayahuasca. 'Ik wil anderen waarschuwen. Dit middel kan heel link zijn, het rakelt onverwerkte trauma's op.' Drie jaar geleden probeerde zij ayahuasca. 'Ik heb me als kind vaak onveilig gevoeld in het gezin waarin ik opgroeide. Tijdens de ceremonie kwam die angst weer boven.' Veel meer dan over haar rug aaien kon de aanwezige sjamaan niet. 'We waren met een groep van 25 man, ik kreeg niet de begeleiding die ik nodig had.'

Paniekaanval

Na de ceremonie kreeg Anne last van paniekaanvallen. 'Die werden steeds erger. Tot ik bij een psychiater kwam, die heeft me anderhalf jaar lang behandeld om weer van die angst af te komen.' Er is op zichzelf niets mis met ayahuasca, zegt Anne. 'Maar mensen met onverwerkte trauma's moeten goed beseffen wat de gevolgen kunnen zijn van dit middel.'

Ook onder de bedrijfjes die ayahuasca aanbieden bestaat enige bezorgdheid. 'Laatst hadden we een zwangere vrouw die meedeed', zegt Maria Johanna, die in Amsterdam ceremonies aanbiedt. 'Dan lig ik van tevoren wel even wakker: kan dit wel? Maar het ging fantastisch. Het loopt eigenlijk altijd ongelooflijk goed.'

Joop van der Hagen, die met zijn Centrum voor Proceswerk al twaalf jaar ayahuascaceremonies organiseert in het Groningse Wildervank, ziet steeds meer mensen op de amazoneplant duiken. 'Het is een rage. Iedereen kan op internet opzoeken hoe je de drank van ayahuasca maakt, en een ceremonie organiseren. Het is de vraag of dat goed is.'

Van der Hagen is twee jaar geleden een opleiding begonnen tot 'Ayahuasquero', de begeleider van de ceremonie. 'Ik zag te veel mensen aanklooien zonder dat ze enig idee hadden wat ze aan het doen waren.' Nu leert hij zijn cursisten trauma's te herkennen bij cliënten. 'Veel mensen blijken met trauma's van seksueel misbruik rond te lopen die ze herbeleven tijdens de ceremonie. Ik leer hoe je mensen daar doorheen kunt helpen.'

'Echt iets overwonnen'

De dag na zijn tripweekend maakt brandweerman Jan weer ontnuchterd met zijn gezin een boswandeling. Zijn 4-jarige dochtertje schreeuwt het uit van plezier als ze hoort dat ze straks patat gaan eten thuis. Normaal zou Jan haar gegil corrigeren, vertelt hij. Maar dankzij de ayahuascasessie grijpt hij nu niet in.

'Mijn dochter heeft het vaak moeilijk met zichzelf, ze gedraagt zich lastig. Daar worstel ik mee. Tijdens de trip kwam ik tot het inzicht dat ik haar probleem niet kan oplossen, maar haar wel de ruimte kan geven om zichzelf te zijn.'

Jan deed twee ceremonies in twee dagen. 'De eerste was eigenlijk heel mooi. Ik vloog als het ware in een karretje door het heelal. Er kwamen allerlei emoties voorbij: blij, verdrietig. Je gaat daar doorheen en vervolgens vlieg je verder. Ik heb ook het gevoel dat ik een glimp heb gezien van het universum, van hoe alles verband houdt met elkaar.' Zijn tweede trip was veel duisterder. 'Alsof ik een strijd moest voeren tegen het kwaad. Als je daar middenin zit, vraag je je af waar je aan bent begonnen. Maar achteraf voelde ik me heel goed, alsof ik echt iets heb overwonnen.'

Het grootste inzicht dat hij aan de sessies heeft overgehouden, is dat zijn belangrijkste rol in het leven op dit moment is een goede vader voor zijn kinderen te zijn. 'En ik heb het idee dat ik mezelf niet meer hoef te verstoppen. Eerder deed ik een cursus reiki en misschien dat ik daar nog wel meer mee verder zou willen, anderen helpen die niet lekker in hun vel zitten. Ik maakte me druk over dat mensen dat gek zouden vinden. Nu zie ik in dat ik me daar niks van aan hoef te trekken.'

De inzichten die hij opdeed, zaten al in hem, zegt Jan. Misschien had hij ze zonder de hallucinogene thee ook kunnen bedenken. 'Maar door de ayahuasca zie je het ineens allemaal heel scherp.'

_{Uit privacyoverwegingen willen niet alle geïnterviewden met hun volledige naam in de krant. De namen van Jan en Anne zijn om die reden gefingeerd.}