De eerste tandarts van Lelystad, die als ‘emigrant’ de stad op de kaart wilde zetten

‘Iedere Nederlander mag zonder uitleg overal gaan wonen, behalve in mijn stad. Dan moet daar een wel erg dringende noodzaak voor zijn.’ Aldus Dam Backer in 2017, toen Lelystad zijn vijftigjarig jubileum vierde. Backer vestigde zich in 1967 als eerste tandarts in de piepjonge stad, waar hij samen met een paar andere pioniers zijn moderne ideaal van een groepspraktijk kon verwezenlijken.

Tot zijn grote verbazing betaalde hij in Lelystad voor zijn huis, ‘met royale tuin’, net zoveel als voor zijn studentenkamertje in Utrecht, de stad waar hij tandheelkunde had gestudeerd. Het voelde als emigreren, zei hij jaren later. In het begin liep hij elke dag nog door zijn huis. Vijf slaapkamers! Zoon Hilmar: ‘En in de tuin liepen fazanten.’

Backer, opgegroeid in Den Haag, als zoon van een tandarts, ontpopte zich al snel als aanjager van tal van evenementen die Lelystad op de kaart moesten zetten. De tewaterlating van de Batavia? Dam regelde dat prins Willem-Alexander kwam. Een sportmuseum in Lelystad? Dam werd voorzitter. En bij het eenjarig bestaan van de stad moest er een kermis komen, vond hij. ‘Al kwam het er uiteindelijk op neer dat de gemeente moest bijlappen, want hij had geen idee hoeveel kosten er nog bij kwamen’, zegt zijn zoon.

Zwarte kiezen

Andere wapenfeiten: hij bedacht de roeiwedstrijd Flying Mile, organiseerde een pasar malam en jureerde bij oldtimerdagen. Een keer huurde hij een vliegtuigje dat boven Lelystad zwarte kiezen uitstrooide, een ludieke manier om aandacht te vragen voor het tandartsbezoek. Hilmar: ‘In die tijd ging je alleen naar de tandarts als er iets was. Hij wilde mensen erop wijzen dat je ook op controle moest komen.’

Een droomstad in de Flevopolder, dat was het plan met Lelystad. Maar de praktijk bleek weerbarstiger. Het waren vooral gezinnen uit lagere sociale klassen die naar de stad trokken, er waren hoge criminaliteit- en werkloosheidscijfers en er was die bijnaam: ‘Lelijkstad’. Begin vorig jaar startte City Marketing nog een campagne, nadat De Telegraaf een artikel had geschreven met de kop ‘Zelfs foeilelijk Lelystad in trek door huizengekte’.

Rust en ruimte

Dergelijke berichten waren tegen het zere been van Backer, die aan sceptici moeiteloos de voordelen van Lelystad kon opsommen. Daarbij lag de nadruk op rust en ruimte, maar ook het feit dat initiatieven al snel weerklank vonden bij het gemeentebestuur. Speciaal voor het 25-jarig jubileum van Lelystad initieerde hij dat Max Dendermonde een boek over Lelystad ging schrijven. De schrijver logeerde nog een aantal dagen bij het gezin.

‘Een oeroptimist’, zegt Hilmar over zijn vader. En als hij eerlijk is: ook zeer dominant. ‘Maar ja, je kunt niet én een voortrekker zijn én bescheiden.’ Het leverde hem een bruisend, dynamisch leven op, maar kostte na vijftig jaar ook zijn huwelijk. ‘Hij liet weinig ruimte voor anderen’, zegt Hilmar, die op de uitvaart gekscherend opmerkte dat hij nu eindelijk eens iets tegen zijn vader kon zeggen zonder onderbroken te worden.

Backer zei zelden nee tegen een borrel en was altijd blijven roken, destijds nog geen bezwaar voor een tandarts. Op latere leeftijd ging zijn fysieke gesteldheid snel achteruit. Een coronabesmetting betekende de nekslag. ‘Waar kan ik het contract voor het leven beëindigen?, vroeg hij zijn kinderen.

Backer werd 82 jaar, 26 jaar ouder dan zijn geliefde Lelystad. De inzet voor de stad leverde hem onder andere een onderscheiding op als officier in de Orde van Oranje Nassau. Na zijn dood ontvingen zijn kinderen een handgeschreven brief van oud-burgemeester Ina Adema. ‘Dam was een markante verschijning in Lelystad en als eerste tandarts van groot belang bij het ontstaan van de stad geweest’, schreef ze.