De een nog mooier dan de ander

Het zou overdreven zijn om te zeggen dat de volgende drie ronden alles hebben goedgemaakt. Het remisepercentage is ontstellend hoog gebleven en sommige spelers, met name Leko, Drejev en Gelfand, hebben nog niets laten zien. Maar een fiasco kan Wijk aan Zee 1996 niet meer worden, zelfs al zouden alle komende 56 partijen in remise eindigen. Er werden in de afgelopen week twee kunstwerken gecreëerd die tot ver in de volgende eeuw door de liefhebbers zullen worden nagespeeld.

Vassili Ivantsjoek was de eerste die een moment van goddelijke inspiratie had. Tegen Sjirov bracht hij een bepaald niet alledaags dameoffer.

Ivantsjoek - Sjirov

Wijk aan Zee 1996

1. d2-d4 d7-d5 2. c2-c4 c7-c6 3. Pb1-c3 Pg8-f6 4. Pg1-f3 e7-e6 5. Lc1-g5 d5xc4

De Botwinnik-variant waarmee de laatste jaren honderden bijzonder ingewikkelde partijen zijn gespeeld. Op dit moment geeft de theorie de voorkeur aan de kansen van wit. Het zegt weinig, over een paar maanden kan het precies andersom zijn.

6. e2-e4 b7-b5 7. e4-e5 h7-h6 8. Lg5-h4 g7-g5 9. Pf3xg5 h6xg5 10. Lh4xg5 Pb8-d7 11. e5xf6 Lc8-b7 12. g2-g3 c6-c5 13. d4-d5 Dd8-b6 14. Lf1-g2 0-0-0 15. 0-0 b5-b4 16. Pc3-a4 Db6-b5 17. a2-a3 e6xd5 18. a3xb4 c5xb4 19. Lg5-e3 Pd7-c5 20. Dd1-g4+

Sjirov heeft een zijvariant gekozen die als matig voor zwart bekend staat. In een partij Agzamov - Chandler uit 1982 bleek dat zwart na 20 . . . Kb8 21. Dd4 (21 . . . Tc8 22. De5+ Ka8 23. Lxd5) in onoverkomelijke moeilijkheden zit. Ook dameruil is geen goede oplossing: na 20 . . . Dd7 21. Dxd7+ Pxd7 22. Tfd1 Pxf6 23. Lxa7, gevolgd door 24. Ld4 heeft wit groot voordeel.

20 . . . Td8-d7

Deze zet had Sjirov thuis voorbereid. Hij zal gehoopt hebben op 21. Pxc5 Lxc5 22. Lxc5 Dxc5 23. Lh3 waarna zwart met 23 . . . Txh3 24. Dxh3 d4 een zeer verantwoord kwaliteitsoffer kan brengen.

Zie diagram 1

21. Dg4-g7!!

Maar deze schitterende zet had Sjirov over het hoofd gezien. Het dameoffer voor twee lichte stukken is volledig correct.

21 . . . Lf8xg7 22. f6xg7 Th8-g8 23. Pa4xc5 d5-d4

Na lang denken besluit zwart de zaken te forceren. Onaantrekkelijk is 23 . . . Txg7 waarna wit zowel 24. Lh3 als 24. Txa7 kan spelen. De beste kans is wellicht 23 . . . Tc7 24. Pxb7 Txb7 waarna wit het initiatief vasthoudt met 25. Tfd1 of 25. Ld4.

24. Lg2xb7+ Td7xb7 25. Pc5xb7 Db5-b6

De pointe van zwarts 23ste zet.

26. Le3xd4 Db6xd4 27. Tf1-d1 Dd4xb2

Op 27 . . . Dxg7 was Ivantsjoek het volgende van plan: 28. Txa7 Kb8 29. Tda1 Te8 30. Pd6 Te1+ 31. Txe1 Kxa7 32. Pxc4 Dd4 33. b3, gevolgd door 34. Te3 en de witte h-pion beslist.

28. Pb7-d6+ Kc8-b8 29. Td1-b1 Db2xg7

Hierna is zwart definitief verloren. Ook tot verlies leidt 29 . . . Dc3 30. Txa7! en het tegenoffer 29 . . . Dxa1 30. Txa1 c3 wordt het eenvoudigst weerlegd door 31. Pe4 Txg7 32. Pxc3 bxc3 33. Tc1. Maar volgens Ivantsjoek kwam 29 . . . De5 nog in aanmerking. Zowel na 30. Pxc4 Db5 als na 30. Txb4 Kc7 31. Pb5+ Kd7 32. Txa7+ Ke6 is de zaak niet helemaal duidelijk.

30. Tb1xb4+ Kb8-c7 31. Ta1-a6!

Dwingt tot de volgende zet die zwart de kwaliteit kost. 31 . . . Tg8-b8 32. Ta6xa7+

En vooral niet 32. Tb7+?? Txb7 33. Pe8+ Kd7 34. Pxg7 c3 en zwart wint.

32 . . . Kc7xd6 33. Tb4xb8 Dg7-g4 34. Tb8-d8+ Kd6-c6 35. Ta7-a1 . . .

Zwart geeft op.

Een niet te overtreffen partij? Twee dagen later wisten we beter.

Anand - Sokolov

Wijk aan Zee 1996

1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. 0-0 Lf8-e7 6. Tf1-e1 b7-b5 7. La4-b3 0-0 8. a2-a4 b5-b4 9. d2-d3 d7-d6 10. a4-a5 Lc8-g4 11. Lc1-e3 d6-d5

Heel agressief. Anand reageert uitstekend.

12. Pb1-d2 h7-h6 13. h2-h3 d5-d4

Vrijwel gedwongen. Na 13 . . . Le6 14. La4 heeft zwart grote problemen.

14. h3xg4 d4xe3 15. f2xe3 Pf6xg4 16. Lb3-d5 Dd8-d7 17. Pd2-c4 Le7-f6 18. Pf3-d2 h6-h5 19. Te1-f1 Ta8-d8

Nu dreigt zwart in het voordeel te komen met 20 . . . Pe7. Anand heeft een schitterend antwoord klaar liggen.

20. Tf1-f5 g7-g6 21. Dd1xg4! h5xg4 22. Tf5xf6 Pc6-e7 23. Ld5xf7+!

De eerste pointe van wits dameoffer. Niet goed is 23. Pxe5 Db5.

23 . . . Kg8-g7 24. Ta1-f1 Dd7-b5 25. g2-g3!

Het is essentieel om 25 . . . g4-g3 te verhinderen.

25 . . . Td8-d7 26. Tf1-f2! Db5-c5 27. Pd2-b3 Dc5-a7

Dit had snel tot verlies kunnen leiden. Zwart moest terug met zijn dame naar b5 waarna het lang niet zeker is of wit kan winnen. Anand was 28. d4 van plan waarna zwart met 28 . . . Pf5 (!) 29. Txg6+ Kxf7 30. Pxe5+ Dxe5! 31. Txf5+ Kxg6 32. Txe5 Tdf7 of ook 32 . . . Tf3 tegenspel krijgt.

Zie diagram 2

28. Pc4xe5

Een stelling die nog vaak zal worden afgedrukt. Wit kan winnen met het torenoffer 28. Txa6!! Dxa6 29. Pc5 en nu moet zwart de dame teruggeven aangezien hij mat gaat na 29 . . . Dc6 30. Pe6+ Kh7 31. Th2.

Anand had het torenoffer gezien maar in een bijvariant was hem een belangrijke pointe ontgaan. Hij dacht dat het eindspel na 28. Txa6 Dxa6 29. Pc5 Txf7 30. Txf7+ Kxf7 31. Pxa5 b3! nog problematisch zou zijn. Pas later ontdekte hij dat wit in plaats van 31. Pxa5 eerst 31. Pxe5+ kan spelen met onmiddellijke winst.

28 . . . Da7xe3!

Vanaf dit moment laat Sokolov niet meer los. Het torenoffer is sterk maar ook noodzakelijk. Na 28 . . . Td6 29. Txd6 cxd6 30. Pd4! wint wit op slag.

29. Pe5xd7 Tf8-h8! 30. Kg1-g2

De rollen zijn volkomen omgedraaid. Wit moet zich verdedigen tegen de dreiging 30 . . . De1+ en mat op de volgende zet.

30 . . . Th8-h3

Zie diagram 3

31. Lf7xg6

De enige zet want 31. Le6 faalt op 31 . . . De1 en 31. Pd2 wordt beantwoordt met 31 . . . Dxg3+ 32. Kf1 De3!.

31 . . . Pe7xg6 32. Kg2-f1 Th3-h1+ 33. Kf1-g2 Th1-d1

Dreigt vooral 34 . . . Ph4+.

34. Tf6xg6+ Kg7xg6 35. Pd7-e5+ Kg6-g7 36. Pe5xg4 De3-e1 37. Kg2-f3 De1-h1+ 38. Kf3-f4 Td1-f1 39. Kf4-e3 Dh1-g1!

Nauwkeurigheid blijft geboden. Na 39 . . . Txf2 40. Kxf2 Db1 41. Pe3 heeft wit een nauwelijks te nemen vesting.

40. Ke3-f3 Tf1xf2+ 41. Pg4xf2 Dg1-b1 42. Pb3-d4 Db1xb2 43. Pd4-f5+ Kg7-f7 44. Pf5-e3 Db2-a2 45. d3-d4 Da2xa5 46. e4-e5 Da5-a1 47. Kf3-e4 a6-a5 48. d4-d5 a5-a4

Wit geeft op.