De doelloosheid druipt van onze samenleving af

Tijdens de fotosessie geeft Jonathan Holslag (33) toe dat hij tot zijn 12de jaar zo'n hekel had aan schoolfoto's dat er van zijn vroegste jeugd alleen familiekiekjes over zijn. Nu kun je zijn portret in de kiosken zien bij grote interviews waarin hij Europa probeert te behoeden voor te veel zelfzuchtigheid, en een gebrek aan leiderschap in het aanpakken van economische neergang en geopolitieke uitdagingen. En dat terwijl hij lang bepaald geen studiebol was.

'Ik heb een bochtig parcours gekend. Vanaf de technische school via het leger en de lerarenopleiding uiteindelijk naar de universiteit.'. Op zijn 30ste werd hij docent politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. Dit jaar publiceerde hij De kracht van het paradijs, waarin hij waarschuwde dat Europa moet kiezen voor een actief veiligheidsbeleid en pleit voor een nieuw model voor economische groei.

In Vonk schrijft u dat Europeanen niet bang genoeg zijn. Wanneer bent u zelf bang geworden?

Holslag lacht. 'Oorspronkelijk richtte ik me vooral op Azië. Als je daar de wolkenkrabbers de lucht in ziet schieten, dan komt de confrontatie met de impasse in Europa hard aan.

'Bij Europese topondernemers zag je vaak een Alice in Wonderland-gevoel: als we handel drijven met China dan komen de gouden bergen. Maar ze zien te weinig dat die snelle groei grote kosten met zich meebrengt, zowel daar als hier. De grootste ontnuchtering kwam voor mij thuis: de bewustwording dat langzamerhand de meerderheid van de Europese bevolking zeer zichtbaar aan welvaart inboet of zich niet meer betrokken voelt bij onze samenleving. Eigenlijk is dat besef vooral gegroeid door tussen Brussel en mijn stadje in Oost-Vlaanderen te pendelen.'

Hoe kwam u daar achter?

'Vooral door te luisteren en te observeren. In de trein vang je de meest schrijnende gesprekken op, van leerkrachten over achtergestelde kinderen of gewoon van jonge ouders die duidelijk de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen. Op de perrons tijdens het spitsuur druipen de onverschilligheid en doelloosheid van onze samenleving af. Je moet gewoon maar eens letten op de lichaamshouding.'

U heeft dus nog maar vrij recent het licht gezien.

'Tja, het is niet altijd evident. Maar het is me er steeds in gehamerd: met beide voeten op de grond blijven staan en weten waar je vandaan komt. Mijn vader was schoenmaker en geitenhouder, mijn moeder is sociaal werkster. Ik groeide op ver van de Brusselse microkosmos in een klein stadje in Belgisch Noord-Limburg.'

Waarschuwen voor economisch verval, een onheilsboek over Europa erg origineel bent u niet.

'Maar vooral de bovenlaag van de samenleving is onvoldoende begaan met het economisch verval. De grootste klappen worden opgevangen door de armste 40 procent van onze samenleving.

'Toch is mijn boek is beslist geen onheilsboek. Het wil lezers bewust maken, alarmeren zelfs, maar vooral ook uitleggen hoe het anders kan en vooral beter. Ik denk dat een groot deel van onze elite zich nog niet echt bewust is van de ware aard van de uitdagingen.

'Ook voor de uitdagingen buiten Europa is onvoldoende aandacht. De Europese samenleving blijft te veel in zichzelf gekeerd en lijkt niet echt in te zien dat wat zich vandaag aan de Middellandse Zee afspeelt op termijn ook voor hen gevolgen kan hebben.'

undefined

Zelf komt u helemaal niet zo angstig over¿

Persoonlijk heb ik dan ook geen reden om bang te zijn. Als het morgen misgaat in Brussel, dan ben ik zo weg om als lobbyist of consultant voor een groot bedrijf aan de slag te gaan.

'Het kan als een cliché klinken, maar wat me tegenhoudt, is dat je altijd dierbaren achterlaat. Als jonge vader begin je na te denken over hoe de wereld van je kleinkinderen eruitziet. Nu zou ik kunnen zeggen: gaan voor het geld. Dan stop je je kinderen gewoon in een gated community. Maar dat is toch een heel triest leven?

'Voor mij als jongeling werkt er een heel sterk verantwoordelijkheidsgevoel door. Wij zijn het; onze generatie moet het doen!'

undefined

Dat klinkt alsof u politieke ambities heeft.

'Ik heb mezelf beloofd om nog een tijd te blijven denken. Ik vind dat ik nog te groen ben.'

Mijmerend: 'De kans bestaat dat we binnenkort wegzakken in revolutionaire toestanden. Populisten zullen de overhand krijgen. En dan is het de vraag: welk soort populisten? Die van de kwaadaardige soort, zoals Marine Le Pen? Of populisten met een hoopvol verhaal, met oplossingen tegen de anarchie en het geweld?'

undefined

Zoals in uw boeken en essays. Hoe reageren ze erop in uw stad?

'Mijn kapper was heel enthousiast over het hoofdstuk over de landbouw. Ons stadje wordt omringd door groen. En de middenstanders vonden weliswaar dat het centrum bereikbaar moest blijven, maar de stad moest ook groener, mooier en autovrijer.

'Dat is ook de rol van het politiek debat: mensen wakker schudden en aanzetten om te dromen. Hoe ziet het dorp van de toekomst eruit? Hoe kan een ziekenhuis beter helpen en vernieuwen? En dan is het aan de overheid om de ideeën mogelijk te maken door haar lompe gewicht eronder te zetten.'

undefined

Voor uw onderzoeken reist u veel. Waar gaat het al goed?

'In Linz, Oostenrijk zag ik een technische school waar een competitie was voor het ontwikkelen van de beste dakgoot. Leerlingen gingen er helemaal in op. Ze voelden zich niet het uitschot van de samenleving, maar ze waren trots. De energie die ervan uitging was gigantisch.

'Het zijn die kleine facetten die de wereld verbeteren. Mensen moeten zich meer betrokken kunnen voelen bij het eindresultaat. Ik geloof echt dat je op die wijze niet alleen een sterke economie bouwt, maar ook een sterkere samenleving.'

undefined

Het lijkt alsof u pleit voor het bruto nationaal geluk; wilt u af van economische groei?

'Nee, ik ben voor eindeloze groei en voor globalisering. Maar we moeten terug naar de oorspronkelijke globalisering. We veroverden de wereldmarkt niet met producten die je overal kon produceren. We moeten uitblinken in de producten die een samenleving uniek maken. De Chinezen verkochten zijde. En een rijke Chinees die naar Europa komt, is echt niet geïnteresseerd in massaproductie. Die wil ons goede bier. Die wil onze mode.'

undefined

Uw ouders zullen trots zijn.

'Mijn moeder vindt het wel prettig hoe het nu gaat. Als middelbare scholier heb ik mijn boekentas nooit van mijn fiets genomen.'

undefined

En nu schrijft u het ene na het andere essay, boeken van 600 pagina's. Waarom?

'We moeten plankgas geven. Stilstaan is geen optie.'

undefined