De cultureel bepaalde huisvrouw

ÇERKEZKÖY - Jarenlang leek Gözde Evyapan te ontsnappen aan het lot van de overgrote meerderheid van de Turkse vrouwen: dat van een leven als huisvrouw, thuis zorgend voor de kinderen. Evyapan had scheikunde gestudeerd aan een van de beste universiteiten van Turkije, ze had een goede baan in Istanbul en stond financieel op eigen benen. Maar toen ze een tijdje getrouwd was en zwanger werd van haar tweede kind, moest ze zich alsnog schikken naar het Turkse rolpatroon.

'Mijn moeder zorgde overdag voor onze dochter, zodat ik kon werken. Mijn man vertrok 's morgens om half zeven en kwam vaak pas om negen uur thuis. Hij zat elke dag vijf uur in de auto om heen en weer te rijden naar de fabriek. Het werd allemaal te zwaar.'

Evyapan - 31, slank, beige haarband in het halflange haar - is inmiddels full-timehuisvrouw. Ze vertelt erover in een villaparkje vlak bij de fabriek waar haar man hoofd financiën is, op zo'n twee uur rijden van Istanbul. Op het gazon bij het huis staan een rood-gele plastic glijbaan en andere kleurige speelattributen.

Terwijl Evyapan praat, komen haar dochtertje Ece (drieënhalf) en zoontje Cem (anderhalf) af en toe een chocolaatje bietsen van een schaal. 'Als je mij een paar jaar geleden had gezegd dat ik huisvrouw zou worden, had ik je voor gek verklaard. Ik ging er altijd van uit dat ik in Istanbul zou blijven en dat ik mijn eigen brood zou verdienen. Ik dacht er over een MBA te gaan doen.'

Gözde Evyapan is geen uitzondering in Turkije. De Turkse economie is de afgelopen jaren stevig gegroeid en het land is snel rijker geworden, maar nog altijd neemt slechts 25 tot 30 procent van de vrouwen deel aan het arbeidsproces. Ter vergelijking: in Nederland is dat bijna 80 procent.

Dat zo weinig Turkse vrouwen werken, is deels een gevolg van een gebrek aan parttimebanen en kinderopvang. Maar culturele factoren spelen ook een grote rol. Veel mannen hier beschouwen hun echtgenotes nog altijd min of meer als hun persoonlijke eigendom. Ze houden de vrouwen het liefst thuis, uit vrees dat ze buitenshuis verwikkeld zouden raken in oneerzame escapades.

De meeste Turkse mannen helpen bovendien nauwelijks in de huishouding. Uit recent onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) blijkt dat Turkse mannen gemiddeld slechts 21 minuten per dag helpen in huis. In het onderzoek werden 29 landen vergeleken en alleen in India bleken de mannen nog minder te doen. 'Turkse moeders verwennen hun zoons te veel', zegt Evyapan. 'Ze noemen jongens vaak 'mijn kleine generaal' en doen alles voor hen. Dochters krijgen allerlei klusjes en leren om te helpen, maar zoons mogen op hun gat blijven zitten. De jongens worden daardoor verpest.'

Evyapans echtgenoot Gökhan (46) komt rond twaalf uur, zoals gebruikelijk, thuis om een uurtje bij zijn gezin door te brengen. Vlak voordat hij weer naar de fabriek gaat, tilt hij zijn dochtertje op een schommel en geeft haar duwtjes. Gökhan bevestigt precies zo te zijn opgevoed als zijn vrouw beschrijft. Maar anders dan veel andere mannen helpt hij tegenwoordig wel in de huishouding. 'Ik heb na de scheiding van mijn eerste vrouw een paar jaar alleen gewoond. Toen heb ik voor mijzelf leren zorgen.'

Evyapan kijkt vanaf een bank glimlachend naar haar schommelende dochter. 'Ik heb geluk gehad met Gökhan. Ik kan hem zelfs alleen thuis laten met onze twee kinderen. Als mijn vriendinnen dat doen, worden ze binnen een uur gebeld door hun man. 'Hoe lang blijf je nog weg?', klinkt het dan paniekerig.'

Het lage percentage werkende vrouwen is een serieus probleem voor de Turkse regering, omdat het een rem is op verdere economische ontwikkeling. De regering probeert de participatie van vrouwen te bevorderen met meer onderwijs voor meisjes, aanmoediging van vrouwelijk ondernemerschap en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Maar deskundigen vermoeden dat een cultuuromslag nog wel even op zich laat wachten. Ze wijzen erop dat de vroom-islamitische premier Erdogan vaak hamert op het belang van trouwen en het baren van kinderen.

'Familie is hier belangrijk', zegt Serap Küre, coördinator van KEIG, een pressiegroep voor vrouwenrechten. 'De hele samenleving zit zo in elkaar. Het principe is dat vrouwen thuis horen te zijn om voor de familie te zorgen en alles in huis te organiseren. Dat zal niet zo snel veranderen.'

In het villaparkje buiten Istanbul laat Gözde Evyapan het moestuintje naast haar huis zien. Groene blaadjes steken uit de grijze aarde. Uit een naburige tuin komt het geluid van een grasmaaimachine. 'Ik had in Istanbul nooit planten of bloemen in huis', zegt Evyapan. 'Hier ga ik nu mijn eigen tomaten kweken. Kun je nagaan hoe snel een leven kan veranderen.' Ze lacht.

Lopend door het villaparkje vertelt ze af en toe wel gek te worden van het huisvrouwenbestaan. 'Het is saai om alleen met kinderen te praten.' Haar dochtertje is in de tuin van de achterburen in de weer met een roze bal en haar zoontje duikt ineens breed glimlachend en met uitgestoken armen op tussen enkele struiken. Evyapan hoopt dat ze over enkele jaren, als de kinderen wat ouder zijn, weer kan gaan werken. Tot haar geluk heeft haar man, heel on-Turks, gezegd dat hij in de toekomst bereid is een paar jaar huisman te zijn. 'Hij kan nog wel eens spijt krijgen van die belofte', zegt ze. 'Hij onderschat volgens mij hoe zwaar het is om de hele dag voor kinderen te zorgen.'

undefined