De academische lente is alweer voorbij

'Heb je al gestemd?' Die vraag vuren Nathalie Niehof en Daan van Dijk van Lijst Calimero onvermoeibaar af op studenten die hun toevlucht zoeken in de Universiteitsbibliotheek. Op het Academieplein in Groningen is het koud, grauw en winderig. En dat op maandagochtend.

Na zes campagnedagen voor de universiteitsraadsverkiezingen zijn de langslopende studenten behoorlijk murw geflyerd. Bijna zonder uitzondering hebben ze gestemd. Zeggen ze. Maar Niehof (21), derdejaars geschiedenis, heeft zo haar bedenkingen. 'Als iedereen die zegt gestemd te hebben gestemd had, zou de opkomst wel 95 procent zijn.'

De waarheid is dat anderhalve dag voor het sluiten van de stembus slechts een op de vijf studenten een stem heeft uitgebracht. 'Een tegenvaller', vindt Niehof, de fractievoorzitter van de partij. 'Terwijl stemmen heel eenvoudig is', zegt lijsttrekker Van Dijk (21). 'Het kan in 10 seconden met je mobiel.'

Cecile, een studente international business, ontwijkt behendig de flyers en vlucht de draaideuren in. 'Ik word er een beetje gek van', zegt ze eenmaal veilig in de lift. Gestemd heeft ze nog niet. 'Ik kan echt niet kiezen.'

'Dramatisch', noemt Alexander van 't Hof (23) van Studenten Organisatie Groningen (SOG) de lage opkomst. De fractievoorzitter van Calimero's belangrijkste tegenstrever heeft zich - in oranje campagnepolo - ook in de arena voor de bibliotheek gemeld.

'Misschien denken studenten dat hun stem er niet toe doet', zegt de student American studies. 'Er is weinig onvrede, de meeste studenten vinden het gewoon goed geregeld. Maar als de opkomst structureel laag blijft, zegt het college van bestuur op een bepaald moment: slechts 20 procent van de studenten staat achter jullie, wij doen wat we willen.'

Student als consument

Meer democratie. Dat was een van de eisen van de studenten die vorig jaar het Bungehuis en het Maagdenhuis in Amsterdam bezet hielden. In hun kielzog ontsproten ook elders protestbewegingen die pleitten voor meer inspraak. De universiteit moest weer van de academische gemeenschap worden, van onderop bestuurd.

Opvallend genoeg vertaalt zich dat niet in hogere opkomsten bij de universitaire verkiezingen. Dit jaar namen nog geen drie op de tien studenten de moeite hun stem uit te brengen, blijkt uit een inventarisatie van de Volkskrant. Aan vrijwel alle universiteiten daalde de opkomst ten opzicht van vorig jaar.

In Maastricht zakte de opkomst van 25,5 naar 20,3 procent. In Leiden, Maastricht en Utrecht bleef de teller dit jaar steken rond de 20 procent. Alleen Wageningen noteerde een flinke plus, mogelijk vanwege een vereenvoudiging van het stemsysteem.

Aan de Vrije Universiteit, waar net als aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) na oproer een commissie in het leven is geroepen, werden de verkiezingen zelfs afgeblazen vanwege gebrek aan kandidaten. Wel werd er een grote enquête gehouden over actuele kwesties. De respons onder studenten: 4,3 procent.

En aan de UvA, de bakermat van de protesten? Daar was de opkomst met een schamele 19,7 procent slechts een fractie hoger dan bij de verkiezingen van vorig jaar.

'Een van de problemen is dat studenten te weinig feeling hebben met wat medezeggenschap doet', zegt Naomi Appelman, voorzitter van de Centrale Studentenraad van de UvA. 'Een grote groep is niet op de hoogte.'

'Ik denk dat studenten niet geloven in deze vorm van democratie', zegt oud-Maagden-huisbezetter Harriet Bergman van protestbeweging De Nieuwe Universiteit. 'De perceptie is: het maakt niet uit wat je stemt; de medezeggenschap heeft toch nauwelijks invloed.'

Wat ook meespeelt, volgens Bergman, is dat een groep studenten zich door de verhoogde studiedruk en het leenstelsel steeds meer gedragen als consumenten. 'Ze nemen een product af en bemoeien zich nauwelijks met de academische gemeenschap. Net als bij de Albert Heijn - daar hoef je ook geen inspraak, je komt er alleen voor de boodschappen.'

Een stukje awareness

Voor de universiteitsbibliotheek in Groningen stopt geschiedenisstudent Maarten Toeter (20) om te luisteren naar lijsttrekker Daan van Dijk van Calimero, dat met zes zetels de grootste is in de universiteitsraad. Van Dijk belooft online feedback en meer docenten.

Mooi natuurlijk, maar die ene vraag blijft hangen: wat is nou het grootste verschil tussen Lijst Calimero en de rest? Want beter onderwijs, zegt Toeter, dat wil natuurlijk iedereen. 'Ik wil best stemmen, maar dan wel uit overtuiging.'

Nee, erkent Van Dijk, niemand zal tegen kwaliteit zijn. 'Maar het is onze main priority. Docenten die behoorlijk Engels spreken, uitdagende toetsing, hoorcolleges die digitaal beschikbaar zijn.' Al zegt hij ook: 'Belangen van studenten zijn behoorlijk uniform. Alle partijen zijn voor ruimere openingstijden van de UB. Dat maakt het lastig om je als partij te onderscheiden.'

Campagnetraining, verkiezingsfilmpjes ('Daarin shinen onze kandi's'), een campagnelied ('Een plek in de UB en feedback op je essay / wie wil dat nou niet?') - Lijst Calimero haalt alles uit de kast. En dan is er het geheime wapen: een harig Calimeropak met een eierdop van papier-maché. 'Het gaat om een stukje awareness', zegt fractievoorzitter Nathalie Niehof. Maar, erkent ze, het animo valt tegen. Bij de drie verkiezingsdebatten zaten 25 tot 50 studenten in de zaal.

Herleefd idealisme? Daan van Dijk merkt er weinig van. 'Zoals het nu gaat, zie ik hier geen revolutie losbarsten. In Groningen zijn we niet bang voor Amsterdamse toestanden.'

Blanco stem

Wat is er gebeurd met de academische lente? Waar zijn de radicalen, de bezetters, de mensen die zo graag inspraak wilden?

'We zijn niet superactief meer', zegt Harriet Bergman van De Nieuwe Universiteit (DNU). 'We hebben af en toe een vergadering. Maar als het weer mis dreigt te gaan, weten de kritische studenten elkaar snel te vinden, bijvoorbeeld via Facebook.'

In de andere universiteitssteden waar vorig jaar lokale afdelingen van DNU ontstonden, lijkt van protest ook geen sprake meer. Zo worden op de Facebookpagina van de Groningse afdeling alleen nog links gedeeld van Occupy Wallstreet en Milieudefensie - tegen TTIP. Over de universitaire verkiezingen geen woord.

Het momentum verdween, veel betrokken studenten zijn afgestudeerd of voor een master vertrokken naar elders, zegt studente Floor Mertens, vorig jaar een van de initiatiefnemers. 'Super jammer. Ik had gehoopt dat we echt iets zouden veranderen.'

In andere steden lijken de DNU-afdelingen eveneens hun beste tijd gehad te hebben. De website van DNU Utrecht is uit de lucht, net als die van DNU Nijmegen, die vorig jaar de kantine van de rechtenfaculteit bezette. In Leiden en Rotterdam wordt weinig meer van de actiegroepen vernomen.

Dat betekent niet dat de protesten zinloos zijn geweest, zegt Mertens. 'Het heeft veel discussie losgemaakt.' De lage opkomst sterkt haar alleen maar in haar overtuiging dat er iets mankeert aan de universitaire democratie. 'Meepraten is iets anders dan inspraak. Als het erop aankomt, gaat de medezeggenschap mee met het universiteitsbestuur.'

Collegevoorzitter Sibrand Poppema bestrijdt dat stemmen er niet toe doet. 'Juist de laatste jaren krijgen studenten in de universiteitsraad veel voor elkaar', zegt hij. Dat gaat in Groningen volgens het 'harmoniemodel', een lokale variant van het poldermodel.

Tot tevredenheid van Nathalie Niehof. Toen de UB overvol raakte, zijn er bijvoorbeeld extra studieplekken ingericht in het Harmoniecomplex. Veel studenten hebben niet in de gaten dat de universiteitsraad zich daar hard voor maakt, denkt ze. Maar: 'Niet stemmen is ook niet zeiken.'

Floor Mertens heeft wel gestemd. Blanco. 'Hopelijk geeft dat een signaal af.'

Een paar tranen

Het is woensdagmiddag, vijf uur en de Bruinszaal in het Groningse Academiegebouw is volgestroomd voor de bekendmaking van de verkiezingsuitslagen. Veel jasjes, een enkele das. Het bier wacht niet op de ontknoping. 'Spannend!', fluistert een hese jongedame - niet wars van ironie.

Bestuurder Jan de Jeu neemt het woord. De opkomst: 27,9 procent, 3,8 procentpunt minder dan vorig jaar. 'Redelijk slecht', zegt de spreekstalmeester. Maar al snel klinkt weer gejuich als er een faculteitsraad veroverd is.

'Ontzettend jammer', reageert collegevoorzitter Sibrand Poppema. 'Maar ik ga niet roepen dat de uitslag nu niet representatief is. Deze studenten doen verschrikkelijk hun best. We moeten samen onderzoeken hoe we de opkomst kunnen verhogen.'

Dan klinkt er een vreugde-explosie in het SOG-kamp. Na twee jaar is Lijst Calimero niet langer de grootste. Beteuterde gezichten. Een paar tranen zelfs. Hier wordt de universitaire democratie wel doorleefd - of het is de ontlading van een week non-stop campagnevoeren en weinig slaap.

In zijn overwinningsroes wil Alexander van 't Hof niet te lang stilstaan bij de tegenvallende opkomst. Jammer natuurlijk. Maar hé, zijn partij is eindelijk weer de grootste.

Een paar meter verderop treurt Daan van Dijk. 'We hebben ervoor gestreden.'