Dagelijkse klopjacht in het park: Brusselse politie verjaagt vluchtelingen

'Wat een succesvolle jacht', sneren enkele hulpverleners naar een groep politiemannen, op de hoek van een Brussels park. Het is woensdagochtend 7.51 uur, de politie heeft het park net uitgekamd. Met veertig agenten hebben ze vijf illegale migranten gevonden, die nu geboeid worden afgevoerd. 'Nuttig werk, hoor', roepen de hulpverleners sarcastisch. 'Proficiat met jullie trofee.'

Zo gaat het al een week in het Brusselse Maximiliaanpark, een groene vlek tussen de kantoortorens van de zakenwijk Brussel-Noord. Elke ochtend houden politieagenten, met mondkapjes op tegen besmettelijke ziekten, een klopjacht in het park, op zoek naar illegale migranten. Na de politie volgt een gemeentelijke schoonmaakploeg, om achtergelaten matrassen en slaapzakken op te ruimen.

De 'opkuisacties' wekken heel wat beroering in België. Volgens de overheid zijn ze noodzakelijk om te voorkomen dat het Maximiliaanpark een nieuw 'Calais' wordt, een oncontroleerbaar groeiend vluchtelingenkamp. Sinds afgelopen mei verblijven er steeds meer migranten in het buurtpark, begin september waren het er vijfhonder tot zevenhonderd.

Volgens hulporganisaties zijn de acties onmenselijk en verplaatsen ze het probleem. 'Er verblijven nu minder mensen in het park, maar die mensen zijn niet in rook opgegaan', zegt Eef Heylighen van Vluchtelingenwerk. 'Ze zijn nu verspreid over de hele stad, waardoor het moeilijker is om hen te helpen.'

Het Maximiliaanpark was de afgelopen jaren vaker een toevluchtoord voor mensen op drift. Het is ideaal gelegen: dicht bij station Brussel-Noord, waar men kan schuilen tegen regen en kou, en stiekem meeliften met internationale bussen. Dicht bij voedseluitdeelposten en medische hulpposten. En vooral dicht bij de Dienst Vreemdelingenzaken, waar men asiel kan aanvragen. Het Maximiliaanpark, zo wordt gefluisterd, is een begrip bij mensensmokkelaars.

Gaarkeuken

Twee jaar geleden werd in het park een tentendorp gebouwd toen in korte tijd zo veel vluchtelingen uit Syrië en Irak toestroomden dat de Dienst Vreemdelingenzaken het aantal asielaanvragen niet kon bijbenen. Hulporganisaties en solidaire burgers snelden toe, en bouwden een gaarkeuken en een schooltje.

Dit keer wil de overheid zo'n permanent kamp koste wat het kost voorkomen. Tenten worden niet gedoogd, slaapzakken en dekens worden verwijderd, en nu zijn er dus ook politiecontroles. De voorbije week pakte de politie 180 migranten op, van wie de helft in een gesloten centrum werd geplaatst. Daar wordt geprobeerd hen naar hun land van herkomst terug te sturen.

De regering verdedigt die aanpak vurig. 'De situatie nu is totaal anders dan twee jaar geleden', zegt Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA). 'Dit keer zijn de mensen in het park geen asielzoekers, maar illegale transitmigranten. Zij willen geen asiel aanvragen in België, ze willen doorreizen naar Engeland. Dat kunnen we niet gedogen.'

Hulporganisaties erkennen dat veel migranten in het Maximiliaanpark naar Engeland willen, maar volgens hen komt dat ook doordat velen slecht geïnformeerd zijn. 'Vorige week was hier nog een man uit Syrië, die geen asiel durfde vragen omdat hij bang was voor de politie', zegt Eef Heylighen van Vluchtelingenwerk. 'Wij vragen de overheid om die mensen fatsoenlijke opvang en correcte informatie te geven, zodat ze zich beter kunnen oriënteren.'

Maar de regering wil van geen opvang voor de parkbewoners weten, want dat zou een aanzuigende werking hebben. 'De enige die een opvangcentrum in Brussel geweldig zou vinden', aldus staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) in een Vlaamse krant, 'is de burgemeester van Calais'.

Volgens hulpverleners in het park, die 's ochtends zo veel mogelijk migranten wekken voor de politie er is, doet de regering aan framing. 'En het werkt: het wordt steeds moeilijker om vrijwilligers te vinden', zegt Nabil Moujahid (31), een leerkracht Frans die een paar keer per week maaltijden uitdeelt. 'Terwijl hier mensen zijn uit Soedan en Eritrea, waar de situatie soms erger is dan in Syrië.'

Wat voor migranten precies in het Maximiliaanpark verblijven, is moeilijk te zeggen. Het verloop is groot, de verhalen niet altijd eenduidig. Er zijn inderdaad veel Soedanezen en Eritreeërs, die wel kans maken op asiel, maar dat in Italië moeten aanvragen, waar hun vingerafdrukken zijn afgenomen. 'Smokkelaars vertellen hen dat ze als illegaal in Engeland beter af zijn dan als asielzoeker in Italië', zegt Moujahid. 'Dus proberen ze in Engeland te bereiken, terwijl dat verhaal niet noodzakelijk klopt.'

Rond het middaguur zit aan de rand van het park een twintigtal jonge Afrikanen met slaperige ogen. Omwille van de politiecontroles hebben ze in een plantsoen in het centrum van Brussel geslapen, overdag keren ze terug naar hun vertrouwde plek. 'Dit kan toch niet', zegt een 20-jarige Soedanees die anoniem wil blijven. 'In Soedan werd ik vervolgd door de politie, nu gebeurt in België hetzelfde'.

Opgepakt

'Ik ben al drie keer opgepakt, en telkens zeiden ze me dat ik terug moet naar mijn eigen land', zegt de 18-jarige Ali Ibrahim uit Eritrea. 'Maar dat gaat niet, dus blijf ik hier maar. Nu ben ik al dagen aan het rennen voor de politie. Ik wil gewoon slapen.'

Het is een opeenstapeling van menselijke ellende, die volgens de hulporganisaties nog vergroot wordt door de houding van de Belgische regering. 'Dit zijn mensen in nood', zegt Eef Heylighen. 'Die moet je als overheid helpen, punt. Hen intimideren en verjagen is geen oplossing.'

Het argument maakt weinig indruk op de Belgische regering. Van Raemdonck: 'Natuurlijk zou het beter zijn als morgen het internationale migrantenprobleem is opgelost. Maar dat probleem is er, en we maken het alleen maar groter als we die mensen hier laten blijven. Ze zijn hier illegaal, en dus moeten ze weg. Hen valse hoop geven, dat zou pas onmenselijk zijn.'