Dagelijks voeten wassen, pap eten en lezen
Een klucht noemt Mariken de mensheid. De middeleeuwse vondeling, opgevoed door de zonderling Archibald, kijkt naar de wereld met ogen als vraagtekens....
Mariken groeide op in het Waanwoud, een verlaten bos waar het meisje de dagen deelde met haar cynische opvoeder en een geit. De aarde is voor haar lange tijd niks meer dan een boek met wijze lessen, waarin ze dagelijks leest. Dat moet van Archibald. Zijn levensles: een mens dient dagelijks de voeten te wassen, geitenmelksepap te eten en een boek te lezen, al mag Mariken over haar opgedane boekenkennis niet spreken. Mensen houden niet van slimmeriken.
Mariken is André van Durens verfilming van het gelijknamige boek uit 1997, waarvoor schrijver Peter van Gestel zowel de Gouden Uil als de Zilveren Griffel ontving. Van Gestel schreef ook het scenario. Kim van Kooten ging er vervolgens mee aan de slag. Zij herschreef dialogen en bewerkte scènes.
Het resultaat heeft twee gezichten. De opbouw is schools en schematisch, maar de schrijvers voorzagen de avonturen van Mariken met genoeg passie, fobieën en duisternis om te boeien. Voor kinderen doet Mariken dienst als een spannend verhaal, terwijl volwassenen zich kunnen vermeien in doordenkers.
Marikens weg naar volwassenheid is een reis langs vooroordelen en obstakels. Van Duren toont zich niet behaagziek; de middeleeuwen worden in zijn regie nooit een toverdoos vol heksentoeren, maar blijven op de achtergrond, als decor van een wereld waarin iedereen op zoek lijkt naar zijn identiteit.
Niks knievallen voor de doelgroep, niks flashy montage (waar kids volgens marketingspecialisten zoveel van houden) of overdreven veel uitleg. Van Duren verkiest de ontdooiende blik van de bittere, kinderloze gravin - met allure gespeeld door Johanna Ter Steege - boven toverkollen. Verbazing is belangrijker dan razernij. De duvel en de zwarte Weeuw (Dora van der Groen) verdringen leut en stoere ridders.
Mariken is een echte acteursfilm. De spelers zijn door hun lompen en gewaden losgemaakt van de hedendaagse werkelijkheid. Zich bekommeren om historische feiten hoeven ze ook niet. Hierdoor komt het karakter van de personages bloot te liggen - iets wat de cast tot grote prestaties opjaagt.
Op de grens tussen werkelijkheid en verbeelding - in Mariken komen veel reizende toneelspelers voor - vormde Van Duren van acteurs met diverse speelstijlen een hecht gezelschap, dat wordt aangevoerd door Laurien van den Broeck, de piepjonge Vlaamse die met haar gezicht een wereld van emoties kan scheppen.
Als zij ontdekt dat het leven niet altijd een klucht is, verandert het meisje in een bonkige verzetsheldin, die geen zin heeft in de leugens en het eigenbelang van volwassenen. Mariken zegt altijd waar het op staat en krijgt voor die wijsheid een hoge beloning. Ze vindt in Isabella een vriendin die haar moeder wil zijn en voert Isabella's geliefde naar zijn onbekende vader.
Liefde alom, aan het slot van Mariken, die na een sobere start uitmondt in een sprookje om te koesteren.
