Cubaanse coronavaccins zijn gewild, ook zonder WHO-goedkeuring

Het gaat om twee vaccins, genaamd Abdala en Soberana 2. Cuba claimde afgelopen maand dat het Abdala-vaccin na drie doses bij 92 procent van de gevaccineerden coronavirusinfecties tegenhoudt, terwijl Soberana 2 een effectiviteit zou hebben van 62 procent na twee doses. Of dat ook echt zo is, weet niemand: Cuba heeft de onderzoeksdata nergens gepubliceerd of gedeeld. De WHO keurt het vaccin dan ook niet goed.

Het uitblijven van internationale goedkeuring houdt geïnteresseerde landen echter niet tegen om de Cubaanse vaccins te willen kopen. Het zijn doorgaans landen die al enige tijd rekenen op vaccins van rijke westerse landen via het zogeheten Covax-programma, maar de doses BioNTech/Pfizer, AstraZeneca en Moderna worden tot nu toe slechts mondjesmaat geleverd. ‘Covax heeft ons laten zitten’, zei de Venezolaanse president Nicolás Maduro begin juli. Hij wil zijn Covax-betalingen terug als hij de vaccins niet gauw krijgt. Inmiddels heeft Venezuela 12 miljoen doses van het Abdala-vaccin besteld.

Het zijn beide relatief eenvoudige en goedkoop te maken vaccins. Abdala, vernoemd naar een gedicht van een Cubaanse held, is gebaseerd op dezelfde techniek als het hepatitis B-vaccin en bevat een klein, onschadelijk brokstukje van het coronavirus. Dat zit vastgeplakt aan een ander molecuul, dat het afweersysteem een tik geeft en laat weten: ‘opletten, ruim dit voortaan op!’ Het Soberana 2-vaccin – letterlijk vertaald: soeverein – is een vergelijkbaar middel, maar zit vastgeplakt aan een tetanusvaccin om een soortgelijke afweerreactie op te wekken.

Het Cubaanse Finlay-instituut koos bewust voor deze simpeler technieken. ‘Ze zijn al dertig jaar in gebruik’, zei Abdala-hoofdonderzoeker Gerardo Guillén tegen de New York Times. Dat maakt de veiligheid makkelijker te waarborgen.

Sancties

Cuba zelf heeft beide vaccins ingezet voor noodgebruik, meldt Reuters. Het communistische land hoopt zo’n 100 miljoen doses voor de eigen bevolking te produceren en de rest te verkopen aan andere landen. Dat wordt nog lastig, zeggen experts tegen de New York Times, omdat Cuba te maken heeft met economische sancties van de Verenigde Staten. Voor Havana is het daardoor moeilijk om internationale geldtransacties te doen. Er dreigt zelfs een tekort aan injectienaalden voor binnenlands gebruik.

Juist de benarde economische positie deed Cuba vorig jaar al vermoeden dat het lastig zou worden om aan buitenlandse vaccins te komen. Daarom besloot de overheid in 2020 zelf vaccins te produceren, vertelde vaccinontwikkelaar Vicente Vérez Bencomo van het Finlay-instituut begin dit jaar aan wetenschapsblad Nature. Cuba is daarmee het kleinste land ter wereld dat eigen vaccins ontwikkelt en produceert.

Momenteel woedt een golf aan coronavirusbesmettingen op Cuba, voor het eerst sinds het begin van de pandemie. Op 29 juli rapporteerde de overheid 8.607 besmettingen, een verdubbeling ten opzichte van drie weken geleden. Dat is waarschijnlijk een onderrapportage. De Cubaanse bevolking had sinds de coronacrisis al wel te maken met voedsel- en medicijntekorten en stroomuitval.

Enkele weken geleden gingen daarom duizenden Cubanen de straat op om te protesteren, waarop de overheid zo’n 700 mensen heeft gearresteerd. Deze aantallen zijn een schatting van mensenrechtenorganisaties zoals het in de VS gevestigde Cubalex. De Amerikaanse president Joe Biden zegt bereid te zijn vaccinaties te doneren als een internationale organisatie ze mag toedienen, in plaats van de overheid ‘die zijn burgers onderdrukt’.