PostuumCora van der Kooij
Cora van der Kooij (1946–2018) was de grondlegger van de ‘belevingsgerichte zorg’
Met haar studies en eigenwijze karakter was ze bij uitstek geschikt om de zorg aan dementerenden een andere richting te laten inslaan.
Mensen worden ouder, vaak met gebreken, en moeten langere tijd worden verzorgd. ‘Alleen lief zijn’ is onvoldoende, concludeerde verpleegkundige-historicus Cora van der Kooij.
Verzorging is een vak. Zij kwam met een nieuw zorgconcept voor dementerende verpleeghuisbewoners. Daarbij wordt de zorg beter afgestemd op hun behoeften, waardoor ze zich prettiger voelen.
Nu wordt dit concept al in veel zorginstellingen toegepast. Niet alleen in Nederland. In Duitsland en Oostenrijk werken inmiddels respectievelijk 100 en 40 verzorgingstehuizen volgens haar methode van belevingsgerichte zorg die patiënten en niet het systeem centraal stelt. ‘Sluit aan bij de bewoner, wat de hobby’s, liefhebberijen en gewoontes waren en wie die vroeger was. Als een bewoner haar hele leven laat opstond, moet die niet worden verplicht om
8.00 uur te ontbijten’, legt directeur Peter Oostra van het door haar opgerichte IMOZ uit.
Het enige waar ze niet aan had gedacht, was dat ze zelf zo jong afhankelijk zou worden van zorg. Tien jaar geleden werd eierstokkanker bij haar vastgesteld. Ze overleed 8 augustus in een hospice in De Bilt op 72-jarige leeftijd. Vlak voor haar dood schreef ze nog het boek Mijn weg door het geloof waarmee ze ‘in de blessuretijd van haar leven’ wilde afrekenen met de angsten van wat er na de dood wacht.
Cora van der Kooij werd geboren in een gereformeerd gezin in Amsterdam. Haar vader was accountant. Haar moeder had korte tijd in de verpleging gezeten. Na het gymnasium besloot zij een opleiding te volgen aan de toen net geopende School voor Verpleegkundigen van de Vrije Universiteit. Met dat diploma ging ze in 1969 geschiedenis studeren in Utrecht. Ze was toen al samen met de jeugdliefde met wie ze later twee kinderen kreeg. In plaats van leraar geschiedenis te worden, koos ze voor verpleegkunde: eerst in het Prinsengracht Ziekenhuis en later in een verpleeghuis in Amsterdam. ‘Ze ontdekte dat veel van de zorgverleners op hun werk neerkeken’, vertelt dochter Sofie Bakker. ‘Die zagen zichzelf als billenwassers, terwijl verpleegkundigen en artsen het echte werk deden. Maar mijn moeder ontdekte dat voor de bewoners de verzorgenden het belangrijkst waren, omdat ze daarmee het meest contact hadden.’ Cora van der Kooij gaf de medewerkers het inzicht trots te zijn op hun vak, kennis en ervaring en hiervoor te gaan staan. Ze werd een inspiratiebron.
Ze kwam na haar scheiding en verhuizing naar Utrecht in aanraking met de belevingsgerichte zorg. Haar inspirator was Naomi Feil, die een methode had ontwikkeld om dementerenden te bereiken in hun eigen belevings- en gevoelswereld. Door op hun levensgeschiedenis in te spelen, voelen ze zich serieus genomen. Herinneringen uit het verre verleden beklijven beter dan die van gisteren.
Van der Kooij promoveerde in 2003 op een onderzoek naar belevingsgerichte zorg en richtte IMOZ op (Instituut voor Maieutische Ontwikkeling in de Zorgpraktijk), dat daar opleidingen en trainingen in ging verzorgen. Na tien jaar deze stichting als directeur te hebben geleid, besloot ze zich verder te bekwamen in studie en het uitdragen van het concept naar andere landen. De kanker weerhield haar niet. Ze schreef twintig boeken en talloze artikelen over belevingsgerichte zorg en de geschiedenis van de verpleegkunde.
Guus van Montfort, oud-directeur van het NZI (Nederlands Zorg Instituut) noemt haar een vernieuwer. ‘Ondanks weerstanden ging zij onverdroten voort met het realiseren van haar droom. Haar enigszins eigenwijze karakter kwam hierbij goed van pas.’
