Complexiteit is de vriend van bestuurders en de vijand van het parlement

Mail van Nederwind. Dat is een koepel van clubs die zich keren tegen de bouw van windmolens. Nederwind wil aanschuiven bij een van de 'tafels' die invulling gaan geven aan het Klimaatakkoord. De regering wil per 2030 49 procent minder CO2 produceren. Om die ongehoorde ambitie voor elkaar te krijgen moet het land ondersteboven, in samenspraak met bedrijven en belanghebbenden. Maatregelen om megatonnen CO2 te beperken, worden besproken aan vijf tafels. Daar gaan bedrijven en organisaties 'op tonnenjacht', zoals minister Wiebes zei.

Nederwind deed een voorstel om mee te doen aan de tonnenjacht. Een prima voorstel, al was het maar omdat ik het eerder zelf heb gedaan: alle windmolens van land naar zee verhuizen. Er worden CO2-tonnen verdiend omdat het op zee harder waait dan op land. Het is goedkoper, omdat er op zee officieel geen subsidie meer bij hoeft. En het draagvlak is groter, aangezien de weerstand tegen een windmolen in de buurt nog altijd groot is. Een win-win-winsituatie dus. Ik heb lijsten van de deelnemers aan de tafels gezien. Nederwind zit er niet bij.

Dezer dagen gaat het hele circus van de klimaattafels van start. Een black box, zegt Kees Pieters van Nederwind. Er zijn 150 plaatsen te vergeven, aan vijf tafels. Waarom Greenpeace en Milieudefensie wel, en Nederwind niet? Kees Vendrik (GroenLinks) is de 'onafhankelijke voorzitter' van de elektratafel waar Nederwind wil aanschuiven. Hoe gaat Vendrik selecteren wie wel en wie niet?

In gewone landen hebben ze voor dit soort diepgrijpende besluiten regering en parlement. Nederland poldert. Volgens minister Wiebes wordt er aan de tafels geen politiek bedreven. Het is uitvoering en invulling, zegt hij, van de megatonnen die in het regeerakkoord staan. Dat valt te bezien. In Nederland is de bezwering dat geen sprake is van politiek, een goede indicatie dat er juist wel politiek wordt bedreven. Dat heet pacificatie en gaat al zo sinds Drees. Zou het toeval zijn dat de 'onafhankelijke voorzitters' van de vijf tafels keurig zijn verdeeld over de grote partijen? Van Geel (CDA), Samsom (PvdA), Nijpels (VVD), Vendrik (GroenLinks) en Nijhof (D66). Hier wordt in stilte - het besprokene blijft geheim - gewerkt aan eensgezindheid. Maar eensgezindheid is wat anders dan publieke verantwoording.

Vorige week vergaderde de Kamer voor het eerst over het Klimaatakkoord. Zowel qua omvang als ingewikkeldheid is dit het Energieakkoord tot de zoveelste macht. En van het Energie-akkoord moet de Kamer nog bekomen, dat wil zeggen van de voldongen feiten van het polderen. Sylvia Borren van Greenpeace en Bernard Wientjes van VNO/NCW gingen tweemaal uit eten. Na het tweede dessert kon het akkoord gesloten worden. Gejuich was hun deel, want noem het begrip maatschappelijk draagvlak en Nederland gaat door de knieën. Ook nu lag er bij de kabinetsformatie een brief van Greenpeace en VNO samen. Postillon d'amour was Diederik Samsom, die ook een tafel voorzit. Minister Wiebes beloofde dat de Kamer ditmaal niet het nakijken zal hebben. 'Het is niet zo dat u er straks alleen maar een klap op mag geven.' De tekenen wijzen in een andere richting.

Het Klimaatakkoord in spe lijkt op een keurig voorbeeld van ouderwets polderen. Met de suggestie dat iedereen aan zijn gerief komt. Polderen werkt goed als er wordt onderhandeld over de eigen portemonnee. Werkgevers en werknemers sluiten cao's over hun eigen centen. Bij het Energieakkoord sloten Greenpeace en VNO hun deal over andermans centen. Dat gaat zo weer gebeuren. In het Kamerdebat wond de minister er geen doekjes om: de burger gaat betalen. Oók als bedrijven duurder uit zijn vanwege alle CO2-maatregelen, want zij zullen hun kosten doorberekenen. Dan is de onbeantwoorde vraag, net als bij het Energieakkoord, waar en hoe de burger vertegenwoordigd is.

Van alle akkoorden die het kabinet wil sluiten, is het Klimaatakkoord het m eest spectaculaire, het duurste en het meest complexe. Dit is een onwaarschijnlijk ingewikkeld bouwwerk, met die vijf tafels, een klimaatberaad, taakgroepen, experts - alleen al de uitleg van de procedure vergde twintig bladzijden departementaal proza. Ik citeer één zin. 'Dit Klimaatakkoord vraagt om intensieve sectoroverschrijdende interactie op de terreinen van warmte-uitwisseling, elektriciteitsopwekking, energieopslag, infrastructuur en circulaire stromen.'

Complexiteit is de vijand van democratie; bestuurders zijn er dol op, parlementariërs juist niet. Die laatsten staan meteen 5-0 achter. Minister Wiebes is een specimen van the best and the brightest. Premier Rutte roemde zijn IQ van 500. Samsom is er ook zo een, net als Vendrik. Deze whizzkids hebben straks hun puzzel van tweeduizend stukjes gelegd. Ik heb nu al medelijden met het Kamerlid dat daaraan nog wil morrelen.

Iets daarvan zagen we tijdens het debat van vorige week. Léonie Sazias (50Plus) wilde nog wat weten over de rekening van het Energieakkoord. Helaas, de trein van het Energieakkoord is al vertrokken, poeierde Wiebes af. Daarna vroeg PVV'er Alexander Kops naar de kosten van het Klimaatakkoord. Maar dat was totaal nog niet aan de orde, aldus Wiebes. We moeten toch eerst weten wat we gaan doen, voordat er over kosten kan worden gepraat? Geen speld tussen te krijgen. Maar ik voorspel dat wat nu totaal nog niet aan de orde is, straks ineens een gepasseerd station zal blijken te zijn.

_{Martin Sommer is politiek commentator van de Volkskrant}