Claudia de Breij doet wat ze wil, óók aanschurken tegen het koningshuis

Claudia de Breij wilde altijd al eens een lintje krijgen. Ze sprak daar in 2010 al over in haar succesvoorstelling Hete Vrede, die werd bekroond met cabaretprijs Poelifinario. Na een grapje over het uitwijken van de Oranjes in de Tweede Wereldoorlog naar Engeland voegt De Breij snel toe: ‘Geen kwaad woord over de koninklijke familie. Ten eerste omdat ik heel graag nog eens een lintje wil, en ten tweede omdat ik met ze te doen heb.’

Ze gaat de grappen over de Oranjes zeker niet uit de weg, maar ze komen er altijd redelijk goed vanaf in het cabaret van De Breij. De strekking van haar conference in Hete vrede is het medelijden dat De Breij voelt bij wat de koninklijke familie allemaal moet doen. Ze zegt: ‘Ze moeten het doen voor ons. Want de wereld verandert zo snel en wordt zo groot, dat wij in identiteitspaniek raken. Wij raken in identiteitspaniek als wij niet ergens een symbool hebben waaraan wij kunnen zien dat wij nog steeds Nederlanders zijn. Met Nederlanders erin, en een koninklijk huis van… Duits-Argentijnse bloede.’

Beatrix

De Breij noemt toenmalig koningin Beatrix in die voorstelling uit 2010 ‘een soort Sinterklaas voor volwassenen’. ‘Er is natuurlijk geen verschil of je staat te zwaaien naar een mevrouw met een kroontje in een gouden koets, of je staat te zwaaien naar een meneer met een mijter op een stoomboot.’

Sinds haar debuutshow De wilde frisheid uit 2002 ontwikkelde Claudia De Breij (46) zich tot een geëngageerd cabaretier die vlijmscherp uit de hoek kan komen. Maar zij zoekt haar doelwitten eerder bij het visieloze, neoliberale beleid van Mark Rutte en zijn VVD, of bij de oerconservatieve opvattingen van SGP-politicus Kees van der Staaij.

Zeker als je het vergelijkt met veel collega-cabaretiers is Claudia de Breij redelijk oranjegezind. In de voorstelling #NU uit 2018 zong De Breij met gebruik van rap en hiphop een moderne versie van het Wilhelmus, als reactie op het voorstel van CDA-leider Sybrand Buma om kinderen weer het volkslied te laten zingen op school.

In de liedtekst behandelt Claudia enkele zwarte bladzijden uit de geschiedenis van Willem van Oranje, en voegt zij eigentijdse accenten toe: ‘Voor vrijheid van geweten vocht hij voor het verschil / Dus ik denk dat je van hemzelf mag weten of je meezingen wil’. Claudia kreeg voor het lied een nominatie voor de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied van het jaar.

Lintje

En dat gewenste lintje zou er ook komen: eerder dit jaar met Koningsdag werd De Breij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, voor haar artistieke betekenis, maar ook voor haar maatschappelijke betrokkenheid op het vlak van de lhbti-rechten.

Er lag nog meer Oranjenieuws in het verschiet: De Breij was toen al gevraagd om een boek te schrijven met en over prinses Amalia. Dat project moest worden stilgehouden tot 27 september van dit jaar. Toen kwam het nieuws naar buiten en schreef De Breij opgelucht in haar wekelijkse column in de VARAGids: ‘The word is out! Prinses Amalia wordt op 7 december van dit jaar 18 jaar, en geheel volgens traditie wordt zij daarom voorgesteld aan de Nederlandse bevolking middels een geschreven portret. Dat portret schrijf ik dus (sprak zij stralend onder een denkbeeldig oranjezonnetje).’

Het boek Amalia dat dinsdag verschijnt, staat in een traditie van schrijvers. Na het boek Portret van Prinses Beatrix van Hella Haasse uit 1955 en het boek Alexander van Renate Rubinstein uit 1985 is Claudia de Breij, die ook al meerdere boeken publiceerde, wellicht een begrijpelijke keuze die past bij de huidige tijd.

Youp van 't Hek

Binnen de Nederlandse cabaretwereld valt zij meer uit de toon. Het cabaret heeft een lange traditie van bijtende kritiek leveren op het koningshuis. Youp van ’t Hek heeft zich in zijn conferences altijd een overtuigd republikein getoond, ook al heeft hij zijn sympathie voor koningin Beatrix daarbij nooit verhuld.

In de imitaties van onder meer prins Bernhard en koningin Beatrix uit Kopspijkers of de Haagse Willy-filmpjes van Sander van de Pavert van Lucky Tv is de koninklijke familie nooit met enig ontzag behandeld. In 2004 zocht Hans Teeuwen in zijn show Industry of love doelbewust de uiterste grens op van de majesteitsschennis, door zijn publiek toe te vertrouwen dat hij anale seks had gehad met koningin Beatrix. Theo Maassen fantaseerde in zijn show Met alle respect uit 2012 hoe hij orde op zaken wilde stellen in Nederland en dan zou beginnen met het uitzetten van de koninklijke familie. ‘Dat kost 100 miljoen euro per jaar, die poppenkast! Weg ermee’.

Binnen het cabaret is het altijd beter geweest om je kritisch op te stellen tegenover het koningshuis dan om er tegenaan te schurken. Een historisch voorbeeld is het optreden dat Paul van Vliet in 1966 gaf bij de ondertrouw van Prinses Beatrix en Prins Claus, waarbij hij prins Claus een overjas aanbood. De toen nog redelijk onbekende Van Vliet haalde de voorpagina’s van de kranten en brak er landelijk mee door. Maar met dit optreden werd ook zijn imago bepaald: van de links-progressieve pers kreeg hij de bijnaam ‘Oranje Paultje’.

Of Claudia de Breij nu voortaan ook als ‘Oranje Claudia’ zal worden getypeerd valt te betwijfelen, want de tijden zijn stevig veranderd. De Breij zelf zal het heel weinig kunnen schelen. Zij doet waar zij zelf zin in heeft, stralend onder haar denkbeeldige oranjezonnetje.