Chirurg is niet de beste wetenschapper

Bewering:

'Rugoperaties zijn gebaseerd op onderzoek'

Het opzetten en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek vergt welhaast chirurgische precisie. Er moet met allerlei voorspelbare en niet-voorspelbare factoren rekening worden gehouden, storende invloeden en vertekeningen moeten worden voorkomen of op z'n minst achteraf worden gecorrigeerd - het is een kunst op zich.

Die kunnen we beter niet aan chirurgen overlaten, valt op te maken uit een artikel van de Amsterdamse orthopedisch chirurg-in-opleiding Jakob van Oldenrijk in Spine. Met een viertal collega-wetenschappers ging hij na hoe het stond met de kwaliteit van onderzoek op het terrein van de zwaardere ruggemergoperaties (denk aan ingrepen om de wervelkolom recht te zetten, fracturen en vergroeiingen).

Zij richtten zich op de gerandommiseerde gecontroleerde trials - onderzoek dat in de medische sector geldt als zowat de hoogste vorm van bewijs. Als daaruit blijkt dat een schroef beter zus dan zo kan worden geplaatst, plaatsen chirurgen de schroef voortaan zus.

De kwaliteit liet te wensen over - een cynicus zou zeggen dat het verdraaid veel op sociale psychologie leek. Maar chirurgen kregen al in 2006 de eerste urgente vermaning dat ze hun wetenschap niet op orde hadden.

Een zoektocht in de literatuur leverde Van Oldenrijk 99 trials over diverse ingrepen op. Die werden allemaal gescoord op de gebruikelijke richtlijnen voor zorgvuldig wetenschappelijk onderzoek. Ondergingen niet de makkelijkste of gezondste patiënten de nieuwe ingreep en de lastigste de andere? Als de operatie was mislukt, telden de patiënten dan ook nog mee? Wisten zij niet zelf in welke groep ze zaten, en wisten degenen die het herstel van de patiënt moesten beoordelen dat ook niet? En kregen ervaren en geroutineerde chirurgen niet net wat vaker de nieuwe techniek, is daar rekening mee gehouden?

'De meerderheid van de studies was onduidelijk over de geheimhouding van de toewijzing van de behandeling (77 procent), het in het ongewisse laten van de patiënten over de behandeling (68 procent), het blinderen van de beoordelaars (77 procent) en het meetellen van uitvallers bij de beoordeling (67 procent)', vatten de onderzoekers hun resultaten samen. In geen van de 99 artikelen stond hoeveel ingrepen de deelnemende chirurgen jaarlijks uitvoerden. Over routine en ervaring zweeg 90 procent. In meer dan de helft van de trials was zelfs niet duidelijk of de patiënten op de onderzochte ingreep na dezelfde behandeling kregen.

Om zeker te weten of ze alles goed hadden geïnterpreteerd, stuurden de Amsterdammers aan alle 99 oorspronkelijke onderzoekers een brief plus een e-mail. Daarin gaven ze de bedoeling van hun studie, de criteria die ze hanteerden en nog zo wat, en ze herhaalden hun verzoek om een vragenlijst in te vullen na twee, vier en zes weken. Er kwamen 22 antwoorden terug.

En wat vreemd was: hoewel de onderzoekers op de vragenlijst vaak noteerden zich keurig aan de regels te hebben gehouden en de juiste methodologische voorzorgen in acht te hebben genomen, hadden ze daarvan geen melding gemaakt in hun publicatie. De verslaglegging van het onderzoek laat zeker nog te wensen over.

Het kan dan ook haast geen verwondering wekken dat van alle 99 ondernomen trials in de wervelchirurgie slechts acht een negatief resultaat meldden - in 34 trials kwam de nieuwe techniek als duidelijk beter uit de bus, in 57 was het verschil te klein voor harde conclusies.

In de wetenschap heet het 'expertise-bias': als de handigste mensen het lastigste werk doen, lijkt het allemaal veel simpeler dan het is. Deze 99 trials zouden in ieder geval, concludeert Van Oldenrijk zo netjes mogelijk, 'vatbaar kunnen zijn voor expertise-bias'. Positief gezegd: ook bij chirurgen, althans bij orthopedisch chirurgen, begint het besef door te dringen dat voor wetenschappelijk onderzoek meer precisie nodig is dan alleen chirurgische.

Oordeel:

Je kunt ze maar beter achter de rug hebben

undefined