China’s opbloeiende vriendschap met strategisch gelegen Salomonseilanden maakt wereldleiders zenuwachtig

President Manasseh Sogavare zette vorig jaar de deur wagenwijd open voor Beijing door Chinese politiemensen toe te laten op de Salomonseilanden. Nu ligt er een verstrekkend veiligheidspact met China, dat regionale regeringsleiders van Japan tot Nieuw-Zeeland onaangenaam verrast.

Amerikaanse topdiplomaten vlogen vorige week zelfs naar deze uithoek in de Indo-Pacific om Sogavare op andere gedachten te brengen. Gevreesd wordt dat het veiligheidsverdrag leidt tot de allereerste Chinese marinebasis in dit strategisch belangrijke gebied.

Chinese miljoeneninvesteringen

In 2019 ruilde Sogavare de vriendschap met Taiwan in voor diplomatieke betrekkingen met Beijing. Meer regeringsleiders in de Stille Zuidzee doen dat, want dan volgen Chinese miljoeneninvesteringen, aansluiting op China's economische masterplan Belt Road Initiative (BRI) en Chinese trainingen voor ambtenaren en politieagenten. Terwijl andere eilandstaten Chinese druk om militair samen te werken weerstaan, breekt Sogavare dat taboe: de Chinese marine mag voortaan ‘naar believen’ aanmeren in de Salomonseilanden.

Dat dit leidt tot een Chinese marinebasis ontkent Sogavare, maar volgens gelekte memo’s is het veiligheidspact zo vaag geformuleerd dat een permanente Chinese militaire aanwezigheid zo te organiseren is. Sinds februari beschermen een tiental Chinese politiemensen, inlichtingenspecialisten en militairen op de Salomonseilanden Chinese investeerders en infrastructuur. Sogavare mag ze ‘naar eigen behoefte’ laten ‘assisteren bij de handhaving van sociale stabiliteit’ − in China betekent dat protesten neerslaan en politieke opponenten uitschakelen.

Defensiepact Aukus

Australië, Nieuw-Zeeland, Japan en een tiental eilandstaten zien in deze samenwerking het begin van Chinese militaire expansie, met de Salomonseilanden als springplank. De eilandengroep ligt tweeduizend kilometer voor de Australische kust, waarmee Beijing zich zomaar ver achter de linies bevindt van Aukus, het westerse defensiepact voor de Indo-Pacific. De VS, Australië en het Verenigd Koninkrijk lanceerden Aukus vorig jaar als antwoord op de Chinese ambities.

Terwijl de VS de eilandstaten in de Indo-Pacific aan het verwaarlozen waren, zette Beijing zijn economische en diplomatieke opmars tientallen jaren geleden al in met als doel zoveel mogelijk bondgenoten van Taiwan los te weken. Wie Taiwan, dat Beijing als een opstandige provincie beschouwt, laat schieten, wordt overladen met Chinese economische hulp. In 2019 zette Sogavare Taiwan aan de kant.

Probleem: de provincie Malaita, bestuurd door een pro-Taiwanese politicus, wil door met de Taiwanezen. Door een informeel verbod op Chinese investeringen op Malaita komen Chinese wegenbouwers daar geen meter verder.

Bloedige burgeroorlog

Malaita staat van oudsher toch al op gespannen voet met Guadalcanal, het eiland waar de centrale regering van Sogavare is gevestigd. Na een bloederige burgeroorlog van 1998 tot 2003 liggen opstanden op de loer. Armoede, jeugdwerkloosheid en een door de pandemie vernielde economie, gecombineerd met woede over het verdwijnen van Taiwanese ontwikkelingshulp, leidden in november 2021 tot rellen tegen Sogavare. Chinatown ging in vlammen op.

Snel en zonder enig bewijs gaf de Chinese populistische staatskrant Global Times de schuld aan de Taiwanese regering. Sogavare voedde deze ongefundeerde speculaties door te lispelen dat ‘buitenlandse machten’ zijn toenadering tot China saboteren.

Dat lokaas liet Beijing niet liggen: al snel vroeg China toestemming zelf de ambassade en zakengemeenschap te beschermen. Volgens een gelekt memo, gepubliceerd door de Britse krant The Guardian, gingen in februari tien Chinese politiemensen en ander veiligheidspersoneel voor maximaal een jaar aan het werk.

Ze namen een sluipschuttersgeweer, afluisterapparatuur, twee machinegeweren, stroomstootwapens, pistolen en dolken mee, en 1.500 uitrustingen van de Chinese oproerpolitie voor hun plaatselijke collega’s. Ze arriveerden pas toen een internationale politiemacht uit Australië, Nieuw-Zeeland, Fiji en Papoea-Nieuw-Guinea de rust al lang en breed had hersteld.

Chinese politiemotoren op Fiji

Het Chinese ministerie voor openbare veiligheid timmert al langer aan de weg met internationale samenwerking. Zo rijdt de politie op Fiji op Chinese politiemotoren en volgen ze trainingen in China. Verder gaat het niet, al zouden de Chinezen meer militaire aanwezigheid waarderen, maar elke eilandbestuurder weet dat dit het broze geopolitieke evenwicht in de regio aan het wankelen brengt.

‘Mijn angst is dat we terechtkomen in het epicentrum van een toekomstige confrontatie tussen grootmachten waarbij grotere landen voor geweld kiezen als ze denken dat dit hun belang dient (...) en de bijkomende schade voor ons is’, aldus de president van Micronesië David Panuelo in een brief aan Sogavare.

‘Klein Cuba’

In mei verwachten de Salomonseilanden Chinese hoogwaardigheidsbekleders om het veiligheidspact formeel te bekrachtigen. Tot die tijd is het armoedige eilandenrijk met een bevolking van 650 duizend mensen het brandpunt van geopolitieke aandacht om Sogavare van zijn veiligheidspact af te houden. De Japanse staatsecretaris van Buitenlandse Zaken wil langskomen. Australische politici schreeuwen moord en brand over de onwenselijkheid van een Chinees ‘klein Cuba aan onze kusten’. Sogavare geeft geen krimp.

De Verenigde Staten, die als enigen in potentie genoeg in huis hebben om de Salomonseilanden uit de Chinese invloedssfeer te trekken, komen onder meer praten over heropening van hun ambassade. Die is sinds 1993 gesloten. Een kennismaking met de nieuwe Chinese werkelijkheid: op dezelfde dag dat de Amerikaanse delegatie arriveerde, droeg de Chinese ambassadeur het eerste stadion − uit een Chinees pakket van sportfaciliteiten ter waarde van 120 miljoen dollar − feestelijk over aan Sogavare.