China lijkt arsenaal kernraketten uit te breiden, of speelt het verstoppertje met rivalen Amerika en Rusland?

Vanuit de ruimte lijken het net stukjes kauwgom, keurig gerangschikt in geel woestijnzand, maar waarschijnlijk zijn het honderden opslagplaatsen onder opblaasbare koepels, die de bouwactiviteiten afschermen voor nieuwsgierige blikken. In juli ontdekte de Amerikaanse krant The Washington Post er een in de buurt van Yumen, een woestijnstadje in de provincie Gansu.

In een uithoek van Binnen-Mongolië staat ook een tiental opslagplaatsen, en deze week zag Matt Korda, een in kernwapens gespecialiseerde Amerikaanse onderzoeker, er veertien in de woestijn bij de stad Hami in de west-Chinese provincie Xinjiang. Op basis van satellietfoto’s van de graafactiviteiten schat hij dat er bij Hami 110 opslagsilo’s voor langeafstandsraketten (ICBM’s) met kernkoppen komen.

Grote veranderingen

Als dat inderdaad waar is – de Chinese overheid zwijgt erover, een enkele Chinese staatskrant beweert dat er windmolenparken worden aangelegd – is de bouw van zoveel nucleaire opslagplaatsen een teken dat er grote veranderingen in het Chinese kernwapenbeleid aankomen. Zoveel kernwapensilo’s heeft China immers nog niet eerder gebouwd. Volgens Amerikaanse defensiebronnen heeft het land er nu slechts twintig. Het zijn niet de meest geavanceerde, want ze herbergen raketten die met vloeibare brandstof worden voortgestuwd. Tanken is zo tijdrovend dat die kernwapens niet snel kunnen worden ingezet.

Dat past bij de behoudende nucleaire strategie van China, dat een wapenwedloop met kernwapens altijd geldverspilling vond. China heeft dus slechts een bescheiden arsenaal van zo’n driehonderd kernkoppen, minder dan eenvijfde van de voorraden die de VS en Rusland hebben liggen. China heeft die kernbommen puur ter afschrikking. Sinds de eerste geslaagde kernproef in 1968 hanteert China het principe nooit als eerste kernwapens te gebruiken.

Daarom staan de Chinese kernkoppen in vredestijd niet gebruiksklaar op raketten gemonteerd – Beijing is geen voorstander van de optie Launch on Warning, zoals dat in militair jargon heet, die het mogelijk maakt bij een kernaanval binnen een paar minuten tot nucleaire vergelding over te gaan. Amerikaanse en Russische systemen staan wel in de LOW-stand.

Internationale ambities

Volgens Korda wil China overstappen op een sneller systeem met vaste brandstof, waarvoor nieuwe opslagplaatsen nodig zijn. Dat is tevens een indicatie dat in Beijing de geesten langzaam rijp worden gemaakt voor de LOW-optie, iets waar Amerikaanse militaire analisten al langer voor waarschuwen.

Het kan ook dat de Chinezen hun kernwapenarsenaal al daadwerkelijk aan het uitbreiden zijn, omdat ze het huidige aantal niet meer vinden passen bij hun internationale en militaire ambities. Stel dat de nieuwe silo’s allemaal gevuld worden met raketten met één kernkop, dan betekent dat 415 extra kernkoppen. Volgens Korda is dit nog het conservatiefste scenario.

De VS, Rusland en andere kernwapenmogendheden moderniseren hun nucleaire en conventionele wapens geregeld. Het Chinese leger, dat nog achterstanden heeft in te lopen, kan het zich niet permitteren om achter te blijven. Daar komt bij dat de spanningen tussen China en de grootste kernmacht ter wereld, de Verenigde Staten, regelmatig tot een kookpunt komen. ‘Als resultaat daarvan zal een toegenomen risico van een strategische botsing tussen China en de VS onvermijdelijk een gevoel van urgentie bij China teweegbrengen om zijn opbouw van zijn nucleaire afschrikking te intensiveren,’ aldus de populistische staatskrant Global Times.

Wellicht staan daarom de silo’s in aanbouw net buiten bereik van conventionele Amerikaanse kruisraketten – in tegenstelling tot het twintigtal oudere silo’s, die gemakkelijk uit te schakelen zijn.

Verstoppertje spelen

Vredelievender verklaringen voor de mysterieuze silo’s zijn er ook. Bijvoorbeeld verstoppertje spelen met kernkoppen: dan breiden de Chinezen hun arsenaal juist niet uit, maar brengen ze de bestaande voorraad kernwapens steeds in andere silo’s onder. De opslagplaatsen die leegstaan, wekken de indruk dat China meer kernwapens bezit dan het er in werkelijkheid zijn.

Dat zou Beijing niet slecht uitkomen in het licht van Amerikaanse druk op China zich aan te sluiten bij internationale afspraken tussen de VS en Rusland om het aantal kernwapens te verminderen. Beijing wijst dat met een beroep op zijn kleine kernwapenvoorraad af, maar mocht het ooit zover komen, dan kan China in die onderhandelingen met honderden nieuwe silo’s mooi doen alsof het zijn arsenaal fors heeft uitgebreid, en vervolgens beloven het aantal niet bestaande kernkoppen te verkleinen.