China is economische 'schurkenstaat'

Afgelopen maand kwam een Chinese vissersboot in de Japanse territoriale wateren in aanvaring met boten van de Japanse kustwacht. Japan zette de Chinese kapitein van de vissersboot vast. China reageerde door Japan de toegang tot zeldzame grondstoffen te ontzeggen.

Dat was effectief: 97 procent van de wereldvoorraad zeldzame grondstoffen, onmisbaar bij het ontwikkelen van hightechproducten, komt uit China. Natuurlijk liet Japan de kapitein vrij.

Ik weet niet hoe u erover denkt, maar ik vind dit verhaal bijzonder schokkend; niet alleen om wat het zegt over China, maar ook over de Verenigde Staten. Het toont de lamlendigheid van de Amerikaanse beleidsmakers, die machteloos toekeken terwijl een onbetrouwbaar regime zich een machtspositie over deze essentiële grondstoffen verschafte. Ook toont het incident de roekeloze mentaliteit van de Chinese regering, die bereid blijkt om vanwege de geringste provocatie een handelsoorlog te voeren.

De zeldzame grondstoffen zijn onmisbaar bij de productie van allerlei ingewikkelde toepassingen: van hybride motoren tot glasvezel. Tot midden jaren tachtig domineerden de VS de productie. Daarna dook China erop, dat ongeveer eenderde van de wereldvoorraad bezit. Deze relatieve overvloed stelde China, samen met de lage winnings- en verwerkingskosten, in staat de Amerikaanse producenten te ondermijnen.

Waarom sloeg niemand alarm toen dit gebeurde, al was het maar uit het oogpunt van nationale veiligheid. De beleidsmakers stonden erbij en keken ernaar toen de Amerikaanse zeldzame-grondstoffenindustrie ter ziele ging. Eenmaal kwamen de Chinezen zelfs naar de VS om een bedrijf in zijn geheel te ontmantelen en naar China te verschepen. Dat was in 2003 - een tijd waarin, als je de woorden van de toenmalige regering-Bush moest geloven, nationale veiligheid het uitgangspunt was voor al het Amerikaanse beleid.

Het resultaat is een monopoliepositie die de stoutste dromen van olietirannen uit het Midden-Oosten overtreft. Al voor het vissersbootincident aarzelde China niet deze monopoliepositie ten volle uit te buiten. De vakbond United Steel dienden al een klacht in tegen de Chinese handelspraktijken, omdat Amerikaanse bedrijven dat uit angst voor Chinese vergelding niet durfden.

Toen was er het vissersbootincident. Chinese diplomaten beledigden onze intelligentie door te beweren dat er geen officieel embargo was uitgevaardigd. Ze stelden dat alle Chinese exporteurs van zeldzame grondstoffen op hetzelfde moment besloten de levering aan Japan stop te zetten, op basis van persoonlijke gevoelens over Japan.

Welke lessen kunnen we trekken uit deze grondstoffenruzie? Ten eerste dat de wereld zich moet storten op de ontwikkeling van niet-Chinese bronnen voor deze zeldzame materialen. In de VS liggen enorme voorraden. Maar de ontwikkeling daarvan kost tijd en geld. Net als het meest voor de hand liggende alternatief: recyclen van zeldzame materialen.

Ten tweede is het Chinese antwoord op het vissersbootincident helaas opnieuw een bewijs dat de nieuwe economische wereldmacht niet bereid is de verantwoordelijkheden te dragen die deze status met zich meebrengt.

Economische grootmachten zijn normaliter niet erg happig op het voeren van handelsoorlogen, omdat ze zich bewust zijn van hun sleutelpositie in het internationale systeem. Kijk hoe de VS hebben getreuzeld over en geleden onder het Chinese wisselkoersbeleid. Maar China toonde geen moment aarzeling, ook al was dat strijdig met het internationale handelsrecht.

Koppel dit aan het Chinese gedrag op andere fronten: de staatssubsidies die bedrijven helpen belangrijke orders binnen te slepen; de druk op buitenlandse bedrijven om de productie naar China te verhuizen en het wisselkoersbeleid. Het resultaat is een portret van een schurkachtige economische grootmacht die de regels aan zijn laars lapt.

De vraag is dan: wat gaat de rest van de wereld daaraan doen?