Chili gaat militairen uit dictatuur vervolgen

De socialistische president Lagos kondigde dinsdagavond in een toespraak voor radio en tv zijn maatregelen aan. Een van de belangrijkste is strafkorting in ruil voor informatie. Militairen van een lagere rang of anderen die betrokken waren bij de repressie tijdens de dictatuur van generaal Pinochet, kunnen een lichtere straf krijgen als zij cruciale gegevens verstrekken over het lot van verdwenen Chilenen.

Overeenkomstig de wens van het parlement wil Lagos veroordeelde militairen en terroristen die aanslagen hebben gepleegd en nu oprecht spijt tonen, vervroegd vrij laten.

Een ander opvallend punt is de hervorming van de militaire tribunalen. Die mogen zich niet meer uitspreken over zaken waarbij ook burgers betrokken zijn. Alle mensenrechtenprocessen moeten zij overdragen aan burgerrechters die voortaan geheime militaire documenten kunnen opvragen.

Lagos wil eveneens dat militaire rechtbanken altijd – ook in oorlogstijd – verantwoording schuldig blijven aan het (burgerlijk) hooggerechtshof. Het inperken van de jurisdictie van militaire rechters is iets waar mensenrechtenadvocaten decennia voor lobbyen.

De gewone rechtbanken moeten straks voorrang geven aan mensenrechtenzaken. Om de afhandeling van de ongeveer tweehonderd lopende processen te bespoedigen worden rechters, die in Chili ook het vooronderzoek doen, vrijgesteld voor uitsluitend deze processen.

Lagos wil verder een hogere schadevergoeding voor familieleden van de naar schatting drieduizend slachtoffers. De vorige regeling was opgesteld door de befaamde commissie-Rettig die in opdracht van de toenmalige president Patricio Aylwin de mensenrechtenschendingen in kaart bracht. Toen vielen de vele duizenden mensen die tijdens de dictatuur gemarteld waren of gevangen hadden gezeten overboord. Lagos probeert dat nu goed te maken. Een nieuwe commissie gaat namenlijsten opstellen en er komt ook voor deze slachtoffers een 'bescheiden en symbolische' schadevergoeding.

Om te garanderen dat mensenrechten actief aanwezig zijn in het collectief bewustzijn, wil Lagos een overheidsinstituut in het leven roepen dat het thema onder de aandacht brengt en partij zal zijn in de komende processen. Mensenrechten wordt een examenvak op scholen.

In zijn toespraak koos Lagos voor een verzoenende toon. Hij prees de militairen en Justitie voor hun medewerking. Het is bekend dat hij over punten die gevoelig liggen bij de strijdkrachten, zoals het afgeven van dossiers, uitvoerig heeft overlegd met de chefs van staven.

Pinochets amnestiewet uit 1978 heeft Lagos niet herroepen. Daarmee zijn misdrijven die voor die tijd door geüniformeerden zijn begaan,afgedekt. De meeste vergrijpen hadden plaats in de beginjaren (1973-1976) van de dictatuur. Mensenrechtenactivisten reageerden dan ook teleurgesteld. De voorzitster van de Groep Familieleden van Verdwenen Gevangenen, Lorena Pizarro: 'In dit voorstel wordt in onze ogen een deel van de waarheid ingeruild voor straffeloosheid.' En medebestuurder Mireye Garci ¿ a, 'Dit is een zoveelste voorstel, meer niet.'

De meeste commentatoren toonden zich evenwel positief. Ook rechtse partijen, die in het verleden Pinochet steunden, loofden Lagos. Nota bene zij voerden de afgelopen maanden overleg met mensenrechtengroepen over vergoedingen en processen. Het is bekend dat Lagos de kwestie had willen aanhouden; door het rechtse initiatief had hij geen keus. De verwachting is dat als het parlement dit pakket aanneemt tientallen ex-militairen veroordeeld kunnen worden.