Chef politiek Raoul du Pré: ‘De kans dat er een coalitie komt zonder VVD of CDA is nul, dat durf ik wel te zeggen’

Chef politiek Raoul du Pré blikt vooruit op hoe zijn redactie verslag zal doen van de verkiezingsstrijd. ‘Één grote les is dat je in een verkiezingscampagne alle meningsverschillen met een korreltje zout moet nemen.’

Alsof er een vuursignaal was afgegeven. Afgelopen weekend hadden de speeches van de leiders van CDA, PvdA en GroenLinks allemaal één doelwit: de VVD in het algemeen en premier Rutte in het bijzonder. De erfenis van de VVD is ‘een optelsom van gebroken beloftes’, zei CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra. PvdA-lijsttrekker Ploumen vond dat Rutte deed ‘alsof het torentje zijn eigendom is’.

De verkiezingscampagne is begonnen, kopten jullie.

‘Je ziet nu dat alle partijen hun pijlen beginnen te richten op Rutte, dat is natuurlijk de te kloppen man. Maar je kunt zeggen dat de campagne al eerder begonnen is. We hebben natuurlijk een zeer onrustige aanloop gehad. Rumoer in eigen kring bij Forum voor Democratie, het CDA en de PvdA, twee lijsttrekkers zo kort voor de verkiezingen gewisseld. Ik kan me niet herinneren dat zoiets eerder is gebeurd.’

Voor de chef van de Haagse redactie is dit de zevende keer dat hij de Tweede Kamerverkiezingen verslaat. Verkiezingen zijn altijd al onvoorspelbaar, zegt Du Pré, maar het zal dit jaar helemaal een ongebruikelijke campagnetijd worden. Het is bijvoorbeeld maar de vraag of en in hoeverre de coronamaatregelen worden versoepeld in aanloop naar 17 maart.

‘Politici staan het liefst in zaaltjes met honderden aanwezigen om vurige speeches te houden maar dat kan nu niet. Die digitale congressen zijn toch een beetje een koude bedoening. Naast de tv- en radio-optredens en verslaggeving in de kranten zal de campagne zich voor een groot deel digitaal afspelen.

‘Een van onze projecten van de komende tijd is een samenwerking met de universiteit van Amsterdam, waarin we de digitale politieke campagnes onderzoeken. De campagne dus die zich grotendeels aan het oog onttrekt maar helemaal toegespitst wordt op de persoonlijke voorkeuren van de kiezers.’

Nog twee maanden te gaan voor de verkiezingen. Hoe bereid je je als redactie voor in zo’n tijd, wat voor plannen hebben jullie?

‘Ik kan je niet over alle verhalen die nu lopen vertellen, want de concurrentie leest mee. Maar we bespreken waar onze aandacht moet liggen. Een campagne is veel kiezen. We hebben straks weer zo’n twintig partijen op het kiesbiljet die allemaal om aandacht vragen en dat wordt alleen maar meer.’

Media zijn enorm bepalend in het beeld van politici en partijen – wat zie jij als de verantwoordelijkheid van de krant hierin?

‘Dat is heel basaal: goed informeren. Een democratie heeft baat bij zoveel mogelijk informatie, zodat kiezers zelf een goedgeïnformeerde keuze kunnen maken. Ik vind het belangrijk dat lezers een breed beeld krijgen van partijen en standpunten. Het aantal SGP-stemmers onder Volkskrantlezers is bijna nul, en toch denk ik dat mensen het leuk vinden om een interview met Kees van der Staaij te lezen.

‘Volgens mij zijn Volkskrantlezers breed geïnteresseerd en worden ze ook graag geconfronteerd met standpunten die ze nog niet kennen of zelf niet hebben. Het is best fijn om af en toe met iemand van mening te verschillen, toch?’

Jullie proberen de aandacht voor de verschillende partijen bewust te spreiden?

‘Ja. We bespreken alle verkiezingsprogramma’s, we hebben alle lijsttrekkers uitgenodigd voor een interview, alle partijen zitten in de online tool De Stemchecker. ‘Alle’ betekent in dit geval alle dertien partijen die momenteel vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer, dus niet alle partijen die zich verkiesbaar stellen, dat is niet te doen. De vorige keer waren dat er 28, dat zullen er nu misschien nog meer zijn. Dat zien we op 1 februari.’

De basis is informeren, de keuze is aan de lezer, zeg je. Maar jullie maken natuurlijk ook keuzes in wanneer jullie welk interview of partijprogramma publiceren, ver van de verkiezingen of dichtbij. Liane den Haan van 50Plus stond deze week al in de krant.

‘Dat klopt, die interviews doen we grotendeels op volgorde van de grootte van de partij in de huidige Tweede Kamer. Dat geldt niet voor de verkiezingsprogramma’s, die publiceren we in gemengde volgorde, min of meer willekeurig. Uiteindelijk moet je een subjectieve keuze maken. Verder hangt zo’n planning van een interview soms ook af van wanneer we een afspraak kunnen maken met een lijsttrekker, bijvoorbeeld.’

Buiten de reguliere verslaggeving staat een behoorlijk aantal projecten op stapel. Naast de lijsttrekkersinterviews en besprekingen van partijprogramma’s komt er een online coalitiewijzer, de verkiezingspodcast Koorts en worden zwevende kiezers geïnterviewd. Volgende week verschijnt ook de ‘Stemchecker’ van de Volkskrant.

Du Pré: ‘Die zijn we bij de Eerste Kamer-verkiezingen in 2019 voor het eerst gaan maken. Mensen mailden mij steeds vaker: ‘Jullie hebben het steeds over wat de partijen beloven in die verkiezingsprogramma’s, maar ik wil weleens weten wat ze daadwerkelijk hebben gedaan.’ We bedachten uit te zoeken hoe ze op belangrijke onderwerpen hebben gestemd in de Tweede Kamer en daar de Stemchecker op te baseren.’

Jij hebt al veel verkiezingen meegemaakt als parlementair journalist. Wat neem je mee als les van voorgaande keren?

‘Één grote les is dat je in een verkiezingscampagne alle meningsverschillen met een korreltje zout moet nemen. Partijen die enorm tegen elkaar ageren, zitten een week later gewoon weer met elkaar aan tafel voor een regeerakkoord. Waar ze dan weer enorm trots op zijn. Snap je? Daar moet je je dus niet te veel in laten meeslepen.’

Want PvdA, CDA en GroenLinks trokken fel van leer tegen de VVD en Rutte, maar die staat zeer goed in de peilingen momenteel.

‘Ik zie vooralsnog geen coalitie ontstaan waar de VVD niet in zit. Die kans is erg klein. Of laten we zeggen: de kans dat er een coalitie komt zonder ofwel VVD ofwel CDA is nul, dat durf ik wel te zeggen.’

Met CDA en zonder VVD acht jij mogelijk dus?

‘Alles kan gebeuren. Als je nog een les wil: als de campagne zich verplaatst naar de tv-debatten, kan opeens iets gebeuren dat alles verandert. Wouter Bos was in januari 2003 nog helemaal nieuw als PvdA-lijsttrekker, hij had een flinke achterstand. Hij deed een goed eerste tv-debat en steeg ineens enorm in de peilingen. Bij Diederik Samsom gebeurde hetzelfde in 2012. De PvdA stond ver achter, iedereen dacht dat Emile Roemer van de SP de voornaamste uitdager van Rutte was. Roemer had een teleurstellend tv-debat, Samsom was goed en een week later waren de prognoses heel anders.

‘Beide keren vonden die debatten vier weken voor de verkiezingen plaats. Dus alles wat je nu zegt over de verkiezingscampagne, kan over vier weken achterhaald zijn.’

Vooral die tv-debatten kunnen alles veranderen?

‘Je hoort soms dat tv op zijn retour is, maar de Nederlandse campagnes worden nog steeds op tv beslist. Naar zo’n tv-debat kijken al gauw miljoenen mensen en een slecht of een goed debatfragment gaat snel viraal. Ik weet zeker dat de lijsttrekkers daar nu al voor aan het oefenen zijn. Een interview in de Volkskrant vinden ze doorgaans wel leuk, maar ze hebben niet de illusie dat ze daarmee de verkiezingen gaan winnen. Daarin moet je je rol als krant ook relativeren.’

Terwijl die optredens inhoudelijk toch ook gevoed worden door waar de kranten over berichten.

‘Het is onze verantwoordelijkheid om bij onze lezers het hele beeld te schetsen. Als je alleen naar die tv-debatten kijkt, gaat het alleen nog maar over wie de grootste wordt. Politicologen noemen dat de horse race. Maar wij hebben helemaal niet zo’n presidentieel stelsel in Nederland. We kiezen een Tweede Kamer, een brede volksvertegenwoordiging, en daar komen zeker weer twaalf partijen in.

‘Die relativering is belangrijk. De nieuwe Amerikaanse president Joe Biden kon op dag één per decreet zo vijftien daden van zijn voorganger terugdraaien. Dat kan niet in Nederland, het moet altijd samen. En dat is misschien wel een zegen, het voorkomt al te abrupte koerswijzigingen. Wat ik al zei: ze moeten hier uiteindelijk allemaal weer met elkaar door één deur.’