Centrale Bank VS vergadert – ‘Trump heeft gewaarschuwd: als jullie de rente niet verlagen, grijp ik in’

Wat gaat de Federal Reserve morgen doen?

‘Ze gaan ongetwijfeld de rente verlagen. De vraag is alleen nog of het een kwart procent wordt of een halve. De werkgelegenheidscijfers die begin deze maand bekend werden gemaakt waren heel gunstig, wat zou suggereren dat een half procent verlaging overmatig is. Er is dan ook verdeeldheid binnen het bestuur van de Federal Reserve of een verlaging überhaupt nodig is. Maar ik verwacht dat die halve procent gaat komen, omdat Powell al publiekelijk heeft gebogen onder de druk van president Trump. Hij heeft eerder al braaf gezegd dat voorgaande renteverhogingen te snel gingen en te vroeg kwamen, en impliceerde dat hij vorige maand al de rente had willen verlagen.’

Welke redenen zijn er om de rente te verlagen?

‘Je ziet dat de groei in de VS in het tweede kwartaal aanzienlijk is afgezwakt. De verwachting is ook dat de groei in het derde en vierde kwartaal niet veel hoger zal zijn dan 2 procent. Bovendien is de Amerikaanse economie vorig jaar met minder dan 3 procent gegroeid. En dan is er nog de wereldwijde politiek-economische onzekerheid: Brexit, een Europa waar het economisch perspectief niet heel goed is, Chinese groei die tegenvalt. Er valt over te twisten of dit voldoende reden voor een renteverlaging is, maar voor de Federal Reserve is die internationale context in elk geval een heel goed excuus om met een flinke verlaging te komen.’

Hoe groot is de rol van Trump hierin?

‘Die is echt ongekend. Trump heeft formeel niet de macht om Powell te ontslaan, maar hij kan hem wel op andere manieren ondermijnen. Kort geleden lekte het Witte Huis al dat Trump had afgezien van een maatregel om hem te degraderen tot een gewoon lid van het Fed-bestuur, niet meer de voorzitter. Dat zou bijna al zijn macht wegnemen. Bovendien, ook al is hij dan nog lid van het bestuur, zijn stem zou niet meer gehoord worden. Iedereen weet op zo’n moment dat je op weg bent naar de uitgang.

‘Vorige week vrijdag was er nog zo’n bericht in The New York Times: Trump had een maatregel om in te grijpen in de wisselkoersen van de dollar afgewezen. Zulke berichten zijn verkapte waarschuwingen aan de Federal Reserve: als jullie het niet doen, doe ik het.’

De Amerikaanse economie draait toch goed. Is een renteverlaging echt nodig?

‘Wat mij betreft niet, of slechts beperkt. Het grote probleem in economieën wereldwijd is niet op te lossen met alleen monetair beleid. Sinds China is toegetreden tot de WHO is er wereldwijd een structureel overschot aan arbeid, waardoor de lonen nog steeds nauwelijks stijgen. Daar zit het grote probleem, maar om dat op te lossen is fiscaal beleid of een andere vorm van herverdeling tussen arbeid en kapitaal nodig.

‘Wel zijn de huidige mooie groeicijfers in de Verenigde Staten heel erg getekend door de vennootschapsbelastingverlagingen van Trump. Dat leverde even groei op, maar die stimulans gaat zo uitwerken en dan zul je de groei weer zien terugvallen. Het begrotingstekort, ook mede veroorzaakt door die belastingverlagingen, is 5 procent. Dat is enorm in een situatie waarin er bijna geen werkloosheid is. De groeicijfers geven dus een vertekend beeld over de gezondheid van de Amerikaanse economie. Maar ik zou zeggen, verlaag de rente dan met een kwart procent, maximaal.’

Is dit ook een maatregel van de Verenigde Staten om overeind te blijven in de handelsoorlog?

‘Zeker, de strijd met China is hierin belangrijk. Wat ook een grote drijfveer is die de Federal Reserve nooit publiekelijk zal bespreken is om de wisselkoers omlaag te krijgen. De dollar is momenteel heel sterk, vergeleken met pond, euro en Chinese renminbi. Als de Europese Centrale Bank doorgaat met de in september aangekondigde renteverlagingen, zul je zien dat de euro nog zwakker wordt.

‘Dus als de V.S. de rente houden waar die nu is, of een renteverhoging doorvoeren, gaat de dollar door het dak. Dat zou slecht zijn voor de Amerikaanse exportproducten, die worden dan relatief duur in de wereld. Maar goed, ze zullen nooit zeggen dat het daarom te doen is.’

Komt hiermee niet de onafhankelijkheid van centrale bankiers in het gedrang?

‘Absoluut, je zou wel kunnen stellen dat die op dit moment al flink geschonden is. Powell doet braaf wat Trump wil.’

Waarom is die onafhankelijkheid eigenlijk zo belangrijk? Moeten we onze economie wel laten sturen door ongekozen technocraten?

‘Om inflatieverwachtingen onder controle te houden, moet het publiek erop vertrouwen dat de centrale bank in actie zal komen als die in het gedrang komt. Bij politieke invloed kunnen investeerders daar niet meer op vertrouwen. Dan krijg je al snel cycli waarbij de markten verwachten dat er inflatie zal komen, daarmee regeringsbeleid afdwingen in die richting, en zo een self-fulfilling prophecy creëren. Dan kun je een inflatoire spiraal krijgen.

‘Hoewel ik moet zeggen dat dat al heel lang niet meer een probleem is. Zolang we wereldwijd met een overschot aan arbeid zitten, waardoor arbeidskosten nauwelijks stijgen, zit de rente toch in de buurt van nul procent. We hebben het hier dus over een risico voor de toekomst. Eigenlijk is monetair beleid nu vrij ineffectief. Om de economie goed op gang te krijgen heb je nu begrotings- en fiscaal beleid nodig. Neem Duitsland: dat moet gewoon zijn overheidsuitgaven verhogen en het begrotingsoverschot verminderen. De Europese problemen zijn niet op te lossen met monetair beleid. In die zin is deze verlaging ook much ado about nothing.’

Wat betekent zo’n verlaging in de praktijk voor de Europese economieën en andere delen van de wereld?

‘Dat is dubbel. Aan de ene kant willen we graag onze munt relatief laag hebben. Aan de andere kant is het niet in het belang van Europa als de economische groei in de Verenigde Staten nu afzwakt. Amerika is toch een belangrijke motor voor de wereldeconomie. Dus hoewel het een gekke maatregel is, is het niet per se tegen ons belang als die rente omlaag gaat.

‘Voor de rest van de wereld: een heleboel opkomende economieën hebben leningen die zijn gefinancierd in dollars. Het gaat om grote bedragen, zo’n 11 biljoen dollar. Ter vergelijking, dat is meer dan de helft van het Amerikaanse bruto nationaal product. Dus als de Amerikaanse rente omhoog gaat, zet je die landen heel erg onder druk. Voor hen worden de rentelasten ondraaglijk, die kunnen ze niet meer herfinancieren. Dat was ook de kritiek op eerdere verhogingen van de rente, waarvan Powell achteraf zei dat die te vroeg waren doorgevoerd.’

Is dit momenteel een groot thema in het debat daar?

‘Heel groot. Afgelopen jaar waren er continu berichten hoe Trump Powell onder druk probeerde te zetten. Er zijn veel urgente onderwerpen in het publieke debat hier, maar dit is er zeker één van. Daarbij gaat het zowel over deze renteverlaging als over de onafhankelijkheid van de centrale bank in bredere zin. Ook is het onderdeel van een grotere discussie over de vraag of normalisering van het monetair beleid momenteel überhaupt mogelijk is.’