Censuur
Tussen de journalistiek en de media- of communicatiewetenschap heeft het naar mijn indruk nooit geboterd. De wetenschappers in dit vakgebied vinden dat de journalisten hen negeren, en de journalisten negeren hen omdat ze niet weten wat ze aanmoeten met de resultaten van al die geleerde belangstelling voor hun beroep....
Des te nieuwsgieriger was ik dan ook toen ik onlangs de uitkomsten van een enquête die was gehouden door de afdeling Communicatiewetenschap van de Universiteit van Amsterdam, op de voorpagina van de Volkskrant zag prijken. Uit dit onderzoek blijkt dat de meeste Nederlanders die met kinderen te maken hebben, ouders, onderwijzers en de kinderen zelf, vinden dat nieuws over vermoorde kinderen een plaats verdient in de media, ook in media die zich specifiek op kinderen richten, zoals het Jeugdjournaal. Prof. dr. Patti Valkenburg, hoogleraar Kind en Media aan de UvA, noemde dit onderzoek 'uniek', want nog niet eerder is de mening van nieuwsconsumenten over het al dan niet uitzenden van schokkend nieuws gepeild.
Huiverend sta ik aan de rand van de krater die deze onderzoeksbom heeft geslagen in mijn onwetendheid. Wat leren wij hiervan, behalve dat mediaconsumenten geschokt zijn door schokkend nieuws? Ik weet het niet. Eerlijk gezegd, had ik de conclusie intrigerender gevonden als de ondervraagden nieuws over kindermoorden níet hadden willen weten. Vanzelfsprekend rijst dan de vraag of de media daarmee rekening zouden moeten houden.
Censuur op nieuws over kindermoorden zou volledig moeten zijn, want het heeft geen zin het alleen uit het Jeugdjournaal te weren. Dat betekent tevens dat mensen die geen kind meer zijn en die verder niets met kinderen te maken hebben, zoals ik, evenmin iets over kindermoorden te weten mogen komen. Tegen deze bevoogding zou ik, ongetwijfeld niet als enige, ernstig protest aantekenen. De kans dat deze extreme vorm van bescherming van de tere kinderziel werkelijk zou worden ingevoerd, lijkt mij ook niet groot. Maar er is buiten benzineconsumenten op dit moment geen lobby zo machtig, en met zoveel moreel gelijk bewapend, als die van ouders met kinderen die tegen gemene volwassenen moeten worden beschermd, dus je weet maar nooit.
Als de volledige censuur op nieuws over kindermoorden zou worden ingevoerd, ontstaat er een druk fluistercircuit onder vooral ouders, kinderen en onderwijzers. In tegenstelling tot zelfmoorden, die inderdaad al sinds jaar en dag uit de pers worden gehouden om labiele mensen niet op een idee te brengen, is er bij moord altijd een tweede persoon betrokken: de dader. Als de dader na de moord op het kind zichzelf onmiddellijk doodt, is er mediatechnisch gezien niets aan de hand. Maar als daders daarna nog vrij rondlopen, en misschien zin krijgen in nog zo'n moord, ontstaat er een groot probleem.
Gelukkig is dit allemaal niet aan de orde. Wat moeten we dán met dit onderzoek? Eigenlijk, begrijp ik, was de doelstelling van het onderzoek bescheidener: het peilen van de meningen over het voorstel dat de Utrechtse psychiater dr. W. Wolters heeft gedaan de media terughoudend te laten berichten over ouders die hun kinderen doden. Dit omdat zulk nieuws labiele ouders op een idee zou kunnen brengen.
Nu vond ik het idee van Wolters al slecht uitvoerbaar. Een onbekende griezel die één kind vermoordt, is wél nieuws, en het feit dat ouders die één, twee of drie kinderen vermoorden, zoals meermalen is voorgekomen, zou dat niet mogen zijn? En als de daders geen ouders zijn, maar een oom of een neef? Niettemin begrijp ik wat Wolters bedoelt met zijn pleidooi voor een mediastilte.
Eigenaardig genoeg vindt prof. Valkenburg dat de uitkomst van de enquête een ontkrachting betekent van de stelling van 'mensen als Wolters, die zich meer baseren op hypothesen dan op empirische resultaten'. Maar het gegeven dat ouders, kinderen en onderwijzers in meerderheid open staan voor nieuws over kindermoorden betekent toch niet dat labiele ouders niet in de verleiding komen hun kinderen te vermoorden als ze van een dergelijke daad lezen of horen? Het een heeft met het ander gewoon niets te maken.
Dit nog eens overlezende, zie ik dat verschillende onderwerpen 'reacties op nieuws over kindermoorden in het algemeen en 'reacties op het plan'Wolters' met elkaar in een Gordiaanse knoop zijn geraakt. Wie draagt daarvan de schuld, de journalistiek of de communicatiewetenschap? Inderdaad, het botert niet tussen die twee.
