AnalyseHet brede midden
CDA droomt al van nieuwe hoogtijdagen
Met het vertrek van Sybrand Buma droomt het CDA van nieuw elan als brede middenpartij. Risico’s zijn er ook, voor de partij én het kabinet Rutte III.
Alle CDA’ers zeggen het nu vroom: Sybrand Buma is een fijne vent, betrouwbaar, humoristisch, iedereen gaat hem missen. Toch lijkt de partij amper te kunnen wachten tot het post-Buma-tijdperk aanbreekt. Nieuwe hoogtijdagen liggen in het verschiet. Maurice de Hond peilde al dat er zeven tot veertien zetels bij kunnen komen als een van de gedroomde kroonprinsen Wopke Hoekstra of Hugo de Jonge straks aantreedt.
Ook over een nieuwe koers wordt gedroomd. Het CDA moet een brede, zelfs ‘radicale’ middenpartij worden, schreef een groepje invloedrijke partijleden onlangs nog. Groener, positiever, pro-Europeser dan onder Buma.
Het optimisme past bij leiderschapswisselingen op het Binnenhof: altijd zijn partijen overtuigd dat het alleen maar beter wordt, ook al valt dat geregeld tegen. SP’er Lilian Marijnissen doet het slechter dan de afgeschreven Emile Roemer, D66’er Rob Jetten komt vooralsnog niet in de buurt van Alexander Pechtold, PvdA’er Lodewijk Asscher boekte nog nooit een betere uitslag dan zijn verguisde voorganger Diederik Samsom.
Het CDA gaat rustig de tijd nemen om de overdracht van de macht wél goed te regelen, verklaarde partijvoorzitter Rutger Ploum donderdag meteen. Eerst komt er een nieuwe fractievoorzitter als tussenpaus. De echte politieke leider komt pas in beeld voor de volgende Tweede Kamerverkiezingen over maximaal 1,5 jaar.
Zonder risico’s is zo’n langdurig machtsvacuüm niet. Buma is al de tweede architect van Rutte III die vertrekt. Het eerdere afscheid van Pechtold heeft niet nadelig uitgepakt voor de stabiliteit van de coalitie, ook omdat er binnen D66 weinig discussie is over de huidige koers. Het CDA oogt kwetsbaarder nu de oude leider wegvalt.
Zo is het klimaatbeleid al langer een sluimerende splijtzwam binnen de partij. Conservatieve CDA’ers vrezen de hoge kosten en de toorn van sceptische ondernemers, huizenbezitters en boeren in de achterban. Niet voor niets waarschuwden twaalf provinciale CDA-lijsttrekkers voor de laatste verkiezingen voor al het ‘dromen en drammen’ rondom het klimaatbeleid. De groene ambities van het kabinet mogen best omlaag als de rest van de EU niet meedoet.
Rentmeesterschap
Buma was op het Binnenhof de vertolker van dat geluid, maar dat is hem niet door alle CDA’ers in dank afgenomen. Een deel van de partij pleit juist voor meer rentmeesterschap en ‘een offensief klimaatbeleid’. Het is de vraag of het evenwicht binnen de coalitie verandert als er straks een tussenpaus aantreedt. D66 en ChristenUnie zullen het nieuwe CDA naar links willen trekken.
Zo zal er op meer terreinen gevochten worden om de ziel van de partij. De partijtop kan zich opmaken voor meer ongevraagde adviezen, opiniestukken en manifesten van al dan niet prominente CDA’ers. Immigratie blijft daarbij ook een heikel thema. Veel CDA-leden neigen naar meer ‘barmhartigheid’, maar uit opiniepeilingen blijkt dat CDA-kiezers vaak rechtser zijn.
De nakende strijd om het partijleiderschap kan ook voor onrust zorgen, al is het maar omdat de buitenwereld voortdurend gespitst zal zijn op tekenen van interne rivaliteit. De eerste tekenen daarvan waren de afgelopen weken al te zien. Toen Wopke Hoekstra (Financiën) moeilijk deed over extra zorggelden voor Hugo de Jonge (Volksgezondheid), werd dat uitgelegd als een verkapte strijd tussen twee CDA-kroonprinsen.
CDA’ers lijken vooralsnog niet wakker te liggen van dergelijke risico’s. De optimisten zijn er van overtuigd dat de partij nu potentiële premiers in huis heeft. Het hoort bij het profiel van de nieuwe CDA-leider: torenhoge verwachtingen mogen geen bezwaar zijn.
Hugo de Jonge
Hij is in alles een kind van de partij: ex-CDA-fractiemedewerker, ex-assistent van CDA-ministers, ex-CDA-wethouder in Rotterdam. Als minister van Volksgezondheid beschikt hij over een bijna Rutte-achtige souplesse. De Jonge is nog nooit echt in de problemen gekomen tijdens een Kamerdebat. Van het directe contact met kiezers lijkt hij te genieten; de tv-studio is voor hem een tweede huiskamer geworden.
Waar De Jonge precies voor staat is moeilijker te doorgronden. De ex-leraar heeft het imago van een linksere CDA’er, ook omdat hij als minister veel meer geld aan zorg uitgeeft dan de economische groei kan bijbenen. Ook pleitte hij al voor minder marktwerking. Tegelijkertijd bestuurde de domineeszoon moeiteloos met het rechtse Leefbaar Rotterdam en noemde hij Pim Fortuyn eerder een belangrijke inspiratiebron. Kortom: een man voor alle seizoenen.
Wopke Hoekstra
De voormalige consultant van adviesbureau McKinsey en ex-Shell-man begon stroef, maar inmiddels is hij net als veel voorgangers uitgegroeid tot een populaire minister van Financiën. Hoekstra trad hard op tegen ING na een witwasaffaire, keerde zich tegen de spildrift van zuidelijke EU-lidstaten en overviel de Fransen met de aankoop van een belang in Air France-KLM.
De CDA’er presenteert zich zo als een man van actie, al blijft zijn presentatie soms hoekig. Uit peilingen blijkt wel dat Hoekstra inmiddels een grote aantrekkingskracht uitoefent op VVD-kiezers; een potentieel probleem voor Rutte.
Toch valt in zijn omgeving te horen dat Hoekstra minder rechts is dan hij nu misschien lijkt. Op het gebied van klimaat en immigratie zou hij minder hard zijn dan ex-partijleider Buma. Zo blijft de CDA’er deels een onbeschreven blad.
Mona Keijzer
De outsider: Staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer viel op bij veel CDA’ers toen ze tijdens een groot partijcongres korte metten maakte met een seksistische opmerking van een moderator. De voormalige advocaat en wethouder heeft flair en lef. Indien nodig zal ze er niet voor terugschrikken om de gedoodverfde kroonprinsen uit te dagen voor een strijd om het lijsttrekkerschap.
