CBS rectificeert pijnlijke fout in onderzoek naar uithuisplaatsingen in toeslagenaffaire

Het is een gevoelig onderwerp en naar het rapport, dat 1 november verscheen, werd reikhalzend uitgekeken: zijn de ruim tweeduizend uithuisgeplaatste kinderen van toeslagenouders uit huis geplaatst omdat hun ouders in problemen kwamen door terugvorderingen van de Belastingdienst? Het rapport van het CBS stelde het helder en onomwonden, in de publiekssamenvatting: gedupeerdheid verhoogt de kans op kinderbeschermingsmaatregelen niet.

Die formulering is te stellig, gaf een delegatie van het CBS donderdag toe in een technische briefing in de Tweede Kamer. In het achterliggende rapport stond het voorzichtiger geformuleerd: ‘Er is geen bewijs dat, gemiddeld genomen, gedupeerden door dupering vaker in aanraking komen met de jeugdbescherming. Niet uit te sluiten is dat dit voor individuele gevallen wel het geval is.’

Vertaalslag

Het verschil zit hem in de nuance, legt Casper Albers uit, lid van de begeleidingscommissie van het CBS-onderzoek en tevens hoogleraar toegepaste statistiek. Hij legde donderdag in de Tweede Kamer de vinger op de zere plek. ‘Dat er geen bewijs is gevonden, betekent niet dat het zo is. Op individueel niveau, of onder kleine groepen gedupeerden, kan er wel een relatie zijn geweest, die zodanig klein is dat die statistisch niet te constateren is.’

Het CBS baalt enorm van de ophef die nu is ontstaan. ‘We staan nog steeds volledig achter de analyses en conclusies dit rapport. Maar in de vertaalslag om het toegankelijk te maken, is het niet goed gegaan.’ Een woordvoerder beklemtoont dat nog steeds staat dat er, gemiddeld gezien, niet een heel grote relatie kan zijn tussen gedupeerd zijn en het opgelegd krijgen van een kinderbeschermingsmaatregel. Maar nu dreigt het beeld weer de andere kant op te slaan: dat er helemaal niets klopte van het onderzoek van het CBS.

Tweeduizend kinderen

Tweedekamerleden Pieter Omtzigt, Peter Kwint (SP) Farid Azarkan (Denk) reageerden ontzet. Kwint: ‘Juist deze zin is overal uitgelicht en is als hoofdconclusie gepresenteerd.’ Extra pijnlijk is het dat de fout is gemaakt bij zo’n beladen onderwerp. De uithuisplaatsingen staan in de schijnwerpers sinds het CBS er anderhalf jaar geleden cijfers over publiceerde. Toen waren het nog ruim 1.100 kinderen van gedupeerden van de toeslagenaffaire die uit huis zijn geplaatst, inmiddels zijn dat er ruim tweeduizend. De vraag was of deze ouders, die al gedupeerd waren door een onterechte beschuldiging van fraude door de belastingdienst, door die affaire ook nog hun kinderen kwijt waren geraakt.

Voor het onderzoek hiernaar vergeleek het CBS de groep toeslagenouders met een groep ouders die niet gedupeerd waren door de affaire, met ongeveer dezelfde kenmerken. Uit de analyse bleek dat de toeslagenouders een bovengemiddelde kans hadden om in aanraking te komen met de jeugdbescherming. Maar dat kwam door de kenmerken van deze groep, die het CBS eerder in kaart had gebracht: bijvoorbeeld dat relatief veel toeslagengezinnen eenoudergezinnen zijn, en dat zij een relatief laag inkomen hebben.

Het onderzoek is bovendien nog niet af. De Inspectie van Justitie en Veiligheid doet nu verder kwalitatief onderzoek naar de vraag waarom de kinderen uit huis zijn geplaatst. Daarvoor spreekt de inspectie ook met ouders en kinderen. De uitkomsten worden medio dit jaar verwacht.