Bush jr. passeert Reagan rechts

IS DIT ECHT of wrange satire? Plaats: het Witte Huis, tijd: begin april 2001. De Verenigde Staten en China zitten vast in een impasse, Amerikaanse bemanningsleden van een op Chinees grondgebied geland spionagevliegtuig zitten vast. Achter een bureau zit president George W. Bush, die zijn medewerkers onder handen neemt over dit gecompliceerde diplomatieke conflict. Net als indertijd Kennedy tijdens de Cuba-crisis bij het uithoren van zijn adviseurs, is het nu aan Bush om met die ene vraag te komen die de kern raakt van deze confrontatie tussen supermogendheden. Dus: met welke vraag komt Bush aanzetten?

'Hebben de bemanningsleden bijbels? Waarom hebben ze geen bijbels? Kunnen we zorgen dat ze bijbels krijgen? Willen ze bijbels?'

Dan schiet de president opeens een strategisch punt te binnen dat nog veel belangrijker is: 'Krijgen ze wel genoeg beweging?' Hebben de gevangengenomen Amerikanen wel de beschikking over een fitnessapparaat? Is er wel een Stairmaster voorhanden op het eiland Hainan?

Nou vooruit, dat laatste is misschien om het nog mooier te maken, maar voor de rest is het George W. Bush in zijn eigen woorden, gedienstig beschikbaar gesteld door het Witte Huis als blijk van zijn intense betrokkenheid bij de China-crisis. U en ik mogen dan misschien denken dat deze transcriptie een averechts effect heeft, dat het karikaturale, satirische beeld van Bush als een minkukel, een fundamentalist en een fitness-freak erdoor wordt bevestigd, maar Bush en zijn omgeving hebben dit openbaar gemaakt om aan te tonen hoezeer hun leider in zijn rol van president is gegroeid. 'Hij is zeer nieuwsgierig en dus stelde hij een hoop vragen,' dweepte zijn perschef zonder een zweem van ironie.

Er zal ons nog wel meer snoeverij te wachten staan nu de regering van Bush junior zondag honderd dagen aan het bewind is. Al vanaf de tijd dat Franklin D. Roosevelt zijn eerste honderd dagen gebruikte om de New Deal erdoor te krijgen, is deze mijlpaal aangegrepen om een tussenrapport op te maken over een nieuwe president. Dus wat vinden wij van de nieuwe leider, en kunnen we nog ergens lering uit trekken?

De belangrijkste verwachting is op spectaculaire wijze oningelost gebleven. Zij die het weten konden zeiden ons dat er maar weinig verschil zat tussen Gore, een Nieuwe Democraat à la Clinton, en Bush, die zichzelf uitgaf voor een 'conservatief met een hart'. Beide kropen samen in het behaaglijke centrum. Het was lood om oud ijzer, er zou maar weinig veranderen.

Dat zul je nu van niemand nog horen. Want de belofte dat dit een gematigd Republikeinse regering zou worden is naïef gebleken, zo niet ronduit misleidend. We hebben kunnen zien dat de regering-Bush zich gevestigd heeft als de meest schaamteloos rechtse regering van de laatste tijd. Zoals de opgetogen voorzitter van de ultra-conservatieve denktank Heritage Foundation verrukt uitriep, is de nieuwe bende 'nog rechtser dan de regering-Reagan'.

Je kunt ze in elk geval niet kwalijk nemen dat ze geen energie hebben. In weinig meer dan drie maanden hebben ze op velerlei gebieden een ravage aangericht waar veel Amerikaanse belangengroeperingen nog jaren mee zoet zullen zijn. Kies maar een onderwerp uit. Vrouwenrechten? Op de eerste dag van zijn presidentschap blokkeerde Bush al de subsidie aan internationale hulporganisaties die abortus bevorderen en aanbieden, zelfs in ontwikkelingslanden waar die hulp van vitaal belang is. Kinderen? Hij stelde voor om te bezuinigen op hulpprogramma's die bedoeld waren om kindermisbruik te bestrijden.

Bush heeft zich het meest onderscheiden op milieugebied. Na zijn inauguratie heeft hij het Kyoto-akkoord in de prullenbak gegooid, zijn belofte om de uitstoot van CO 2

terug te dringen verbroken, voorgesteld om in een van de laatst overgebleven natuurgebieden van Amerika naar olie te boren, de wens naar meer kerncentrales geuit en een verzoek 'uitgesteld' om de hoeveelheid arsenicum in drinkwater terug te brengen. Het team van Bush neemt nu wat gas terug, maar de boodschap had niet duidelijker kunnen zijn: in hun handen is de aarde niet veilig.

Op het gebied van buitenlandse betrekkingen is een ouderwets soort havikdenken de bepalende factor geworden voor een president die had beloofd een 'bescheiden buitenlands beleid' te voeren. Nog niet tevreden met het nieuw leven inblazen van de Koude Oorlog met Rusland en het beginnen van een nieuwe Koude Oorlog met China (hoewel het recente compromis over de wapenverkoop aan Taiwan er misschien net voor kan zorgen dat de verhoudingen niet nog verder worden vergald), torpedeerde Bush de verzoening tussen de Korea's. Op die manier kan hij nog steeds de 'schurkenstaat' Noord-Korea als smoes opvoeren voor zijn bespottelijke 'Son of Star Wars'-plan.

Ondertussen is er ook nog de actie van Bush om een lastenverlichting van 1600 miljard dollar gedaan te krijgen - een verlichting waarvan 43 procent ten goede komt aan de rijkste ene procent van de Amerikaanse bevolking - miljardairs die het geld niet nodig hebben.

Het is een onthutsende staat van dienst, tot stand gebracht in minder dan veertien weken. Het gaat hier om niks anders dan het verlanglijstje van de rijke vleugel van de Republikeinen dat helemaal is ingewilligd. De grote zakenbonzen doen niet alleen hun invloed gelden op deze regering - ze zitten er ook in. Kijk maar naar de multimiljonairs aan de regeringstafel, werp maar een blik op hun cv's: chefstaf Andrew Card is de voormalige toplobbyist van General Motors en naar de nationale veiligheidsadviseur Condoleezza Rice is een olietanker van Chevron vernoemd.

Het mag geen verrassing heten dat dit clubje het leven voor de gevestigde macht nog aangenamer wil maken. Hoewel conservatief met een hart Bush het naar buiten toe wil doen voorkomen alsof zijn regering een gevarieerde mix is die geheel Amerika vertegenwoordigt, is hij toch eerder een Rotary-president.

Valt er een les te trekken uit deze drie maanden durende versnelde cursus in het Bushisme? Reken maar. Ten eerste, als het om macht gaat, is het rechts menens. Alom werd verwacht dat Bush zijn vleugels in bedwang zou houden; dat hij vanuit het midden zou regeren, bij ontstentenis van een landelijk mandaat.

Maar zo werkt dat niet bij rechts. Rechts meent dat de macht haar van nature toebehoort - en als ze de macht heeft, dan gebruikt ze die ook. Alleen centrum-links is bang voor haar eigen schaduw, beducht om te handelen zelfs wanneer ze met een ruime meerderheid is gekozen.

Ten tweede mogen wij progressieven ons nooit meer laten wijsmaken dat er geen verschil bestaat tussen ons en onze vijand. Rechts mag dan net doen alsof ze veranderd is, maar het zal nooit meer zijn dan dat: doen alsof. 'Vergeef me, Al Gore', bekende een progressieve Amerikaanse columnist, toen zij haar standpunt herriep dat de Democraten al net zo erg waren als de Republikeinen. Ze heeft nu ingezien dat de Democraten misschien erg zijn, maar de Republikeinen nog erger.

Hoe kunnen we hier nu het beste op reageren? Wat dacht u ervan als wij van links zouden besluiten om net zo doelbewust naar macht te jagen als onze tegenstanders? In de VS zou dat betekenen dat de verdeeldheid van 2000, waardoor Ralph Nader stemmen binnenhaalde die anders naar Gore waren gegaan, niet voor herhaling vatbaar is. Bij parlementaire verkiezingen heeft een derde partij zin (en bij verkiezingen voor het Congres zouden de Groenen van Nader ook zeker mee moeten doen), maar niet bij presidentsverkiezingen, waarbij het maar om één prijs gaat. Er kan er maar een president worden en de volgende keer moet links als een eenheid achter zijn kandidaat gaan staan.

In Groot-Brittannië kan die eenheid wel eens een heel andere vorm krijgen. In dat land hebben de progressieven vier keer achter elkaar een verkiezing verloren omdat de stemmen tegen de conservatieven waren verdeeld over Labour en de liberaal-democraten. In 1997 vond men eindelijk een oplossing voor het probleem door tactisch te stemmen, waarbij aanhangers van beide partijen succesvol stemmen met elkaar ruilden. Er worden nu initiatieven ontplooid om dat proces te formaliseren. Ik wens die veel succes. Wie ook maar enigszins twijfelt aan de rechtvaardiging daarvan hoeft maar een blik te werpen naar de overkant van de Atlantische Oceaan. Want dat is wat er gebeurt wanneer links vergeet wie haar vijand is.