Burgemeester is bestuurlijk dakloos
CDA, LPF en VVD zijn het eens over de gekozen burgemeester, maar nog niet over de precieze uitwerking. Ralph Pans vindt dat er alle reden is voor aanpassingen die consistent zijn met het duale lokale bestuur, zodat de burgemeester weer bestuurlijk onderdak krijgt....
DE burgemeester is de grote verliezer van de bestuurlijke vernieuwing. De dualisering van het gemeentebestuur in combinatie met de nieuwe benoemingsprocedure voor burgemeesters heeft van deze ambtsdrager een bestuurlijk dakloze gemaakt. De burgemeester is op grond van de Gemeentewet nog steeds voorzitter van het college én de raad. Het is echter de vraag of er onder het burgemeesterscorps voldoende acrobaten bestaan die deze spagaat lang vol kunnen houden.
De burgemeester wordt toch primair beschouwd als leider van het college van B & W. Er gaan inmiddels stemmen op om een raadslid de gemeenteraad te laten voorzitten. Ook zijn al burgemeesters gesignaleerd die van plaats wisselen wanneer zij in de gemeenteraad namens het college het woord voeren. De ervaringen met de nieuwe benoemingsprocedure worden alom weinig positief gevonden. De openbaarheid van nummer twee op de voordracht heeft amper toegevoegde waarde, maar levert in het huidige bestel wel een groot afbreukrisico op voor deze kandidaat.
De totstandkoming van de voordracht geschiedt in complete beslotenheid zodat onbekend is wie welke kandidaat heeft gesteund. Dit heeft tot gevolg dat in controversiële gevallen niemand daarvoor verantwoording aflegt zoals onlangs in het geval van de procedure voor de Commissaris der Koningin in Noord-Holland. De dader ligt op het kerkhof.
Ook het eerste burgemeestersreferendum riep niet veel enthousiasme op. Kandidaten voerden campagne over onderwerpen die niet tot hun portefeuille zouden gaan behoren. De eerste evaluatie door het ministerie van Binnenlandse Zaken concludeert dat het aantal sollicitanten voor burgemeestersvacatures gestaag terugloopt. Bestuurlijke vernieuwing leidt onmiskenbaar tot vernieling van deze bestuurder. Volgens minister De Vries is het nog te vroeg om tot aanpassing van de procedure te besluiten.
Inmiddels hebben de onderhandelaars van CDA, LPF en VVD afgesproken dat er nu daadwerkelijk een gekozen burgemeester moet komen. Over de precieze formule voor dit fenomeen hebben zij zich nog niet uitgesproken. Ik vind dat er alle reden is om zo snel mogelijk tot aanpassingen te komen. Deze moeten consistent zijn met het duale lokale bestuur en de burgemeester weer een onderdak bieden.
De oplossing is eenvoudig. Laat de kiezer bij de gemeenteraadsverkiezingen voortaan twee stemmen uitbrengen. Eén op een kandidaat voor het burgemeestersambt. Eén op een politieke partij. De kandidaat die, zonodig na een tweede stemronde, de meerderheid van de stemmen haalt wordt burgemeester. De burgemeester vormt vervolgens een college dat voldoende steun krijgt in de gemeenteraad. Het college wordt geassisteerd door een gemeente secretaris als hoofd van de ambtelijke organisatie. De raad wijst uit eigen gelederen een raadsvoorzitter aan die wordt ondersteund door een raadsgriffier.
De nieuwe procedure kan beginnen zodra er een vacature ontstaat. Het zittende college stelt dan de portefeuilles ter beschikking zodat na tussentijdse burgemeestersverkiezingen een nieuwe burgemeester zijn college kan samenstellen. Desgewenst kan worden besloten deze vernieuwing eerst in gemeenten met meer dan 50 duizend inwoners in te voeren.
De voordelen zijn evident. De burgemeester krijgt een duidelijk profiel als leider van het college, hij wordt daadwerkelijk in alle openbaarheid gekozen en is door het noodzakelijke vertrouwen dat zijn college van de raad krijgt stevig verankerd in het lokale bestuur zonder te verworden tot zetbaas van de raad. Duidelijk democratisch leiderschap, is dát niet waar het kritische electoraat op zit te wachten?
