Buiten de bouwmarkt staat een keurige rij, eenmaal binnen is het gedaan met de afstand

Nu het sociale leven nagenoeg plat ligt, zochten mensen afgelopen weekend in groten getale vertier in het park of het tuincentrum. Tot afschuw van de strikte thuisblijvers, die er juist alles aan doen om het coronavirus te beteugelen.

Op het parkeerterrein van de Intratuin in Amsterdam wisselen bezoekers veelbetekenende blikken uit. Alsof ze zich willen verontschuldigen voor het feit dat ze op zo’n ongezellige afstand van elkaar staan. Op deze zondagochtend, 10.58 uur, ligt de focus op de schuifdeuren die elk moment open kunnen gaan. Een man trekt nog snel even zijn sjaal op.

Zodra de deuren zijn ontgrendeld, lijkt de onverbiddelijke coronaregel (die van 1,5 meter afstand houden) plotsklaps in rook te zijn opgegaan. De meute verdringt zich bij de karretjes, die door de Intratuin verplicht zijn gesteld om ruimte te creëren tussen de klanten. ‘Denk erom, houd afstand, raak niets aan’, bijt een vrouw haar puberdochter toe. Waarna het tweetal zich door de smalle entree wurmt, richting de hal vol geurige lentebloesems. Het coronavirus lijkt hier verder weg dan ooit.

Massaal

Dat beeld heerste afgelopen weekeinde op wel meer plekken. Wie de foto’s voorbij zag komen, zou denken dat Nederland massaal vakantie aan het vieren was. De stralende zon lokte mensen naar de stranden, de parken, de bossen, de markten. Tot grote ergernis van de strikte thuisblijvers, die tandenknarsend toekeken hoe de richtlijnen van het RIVM aan de laars werden gelapt.

Blijf toch thuis, was de tendens op sociale media. Zagen deze mensen dan niet in dat hun gedrag totaal onverantwoord was en misschien zelfs wel aanleiding zou geven tot een complete lockdown?

‘Ik heb het gevoel dat dit voorlopig de laatste dag is dat deze winkel open is’, zegt Sterre (33), voor de ingang van de Intratuin. Het is juist de dreiging van een naderende lockdown die haar en haar vriend naar het tuincentrum hebben gedreven. ‘Dan is ons balkonnetje ons enige buiten.’

Even verderop vormt zich een gigantische rij voor de Praxis – iedereen keurig op afstand van elkaar. Een beveiliger gebaart driftig met zijn blauwe handschoentjes wanneer weer iemand naar binnen mag. Maximaal tachtig klanten, is het beleid. Ook hier wordt het mogelijk naderende huisarrest aangegrepen om nog snel wat klusspullen in huis te halen. ‘Het is belangrijk om mentaal gezond te blijven’, merkt een potige man in de rij op. ‘Verveling helpt daar niet bij.’

Oproepen

Autoriteiten deden afgelopen weekeinde verwoede pogingen om het kuddegedrag te beteugelen met oproepen om het strand in Noordwijk of het Bloesempark in het Amsterdamse Bos te mijden. Dit leidde tot verwarring, want anders dan bij de cafés en restaurants, behoren deze plekken niet tot verboden terrein. Het boerenverstand geeft ook niet altijd uitsluitsel, want waarom mag iedereen nog wel in groten getale naar de supermarkt, maar is het park – waar de 1,5 meter-regel makkelijker kan worden nageleefd – opeens taboe?

‘Ik vind het maar lastig’, zegt Maroos Hendrickx (50). Ze staat samen met haar partner voor de collectie tuintafels in de Intratuin. ‘We waren van plan om met ons zoontje van 12 naar het strand te gaan. Hij mocht een vriendje meenemen. Maar toen de oproep kwam om het strand te mijden, hebben we het maar gelaten. Mijn zoontje vroeg of het vriendje bij ons thuis kon komen spelen. Dan moet je wéér die overweging maken: kan dit nou wel of niet?’

Volgens Henri Beunders, emeritus hoogleraar publieke opinie, zou het helpen als het kabinet elke dag een persconferentie geeft met duidelijke richtlijnen. ‘Nu hebben mensen toch het idee dat ze het zelf moeten uitzoeken.’ Een logisch gevolg is dat hieraan rechten worden ontleend, zoals een bezoek aan het park als de kinderen thuis strontvervelend zijn. Juist in Nederland, waar autonomie over het eigen leven als groot goed wordt ervaren, botst dit met de huidige realiteit: het schikken naar een onzichtbare vijand.

Abstracte dreiging

Zolang je je goed voelt, is het coronavirus een abstracte dreiging, zegt ook cultuurpsycholoog Ruud Abma (Universiteit Utrecht). ‘Naar buiten gaan wordt altijd gezien als ‘goed voor de mens’, dus waarom nu ook niet?’ Daar komt volgens Abma bij dat Nederlanders over het algemeen niet zo van de richtlijnen zijn. Afstand houden en niet de hand schudden voelt heel onnatuurlijk aan. Al helemaal op het strand of in een park, waar mensen zich vrij voelen.

Abma juicht het toe dat de overheid zondag besloot om alle burgers een NL-Alert te sturen, waarbij een dringend beroep werd gedaan om voldoende afstand tot elkaar te bewaren. ‘Daar zijn mensen gevoelig voor. Ze wanen zich onbespied, maar Big Brother heeft je in de gaten.’

Bij de Praxis lijkt de boodschap van de NL-Alert, een uur na het versturen ervan, nog niet bij iedereen te zijn ingedaald. Of misschien is het overmacht: want wie de overzichtelijke rij buiten verlaat, waant zich in een pacmanachtige omgeving, waarbij lastig valt in te schatten of klant A of B naar rechts of links afbuigt in zijn zoektocht naar de juiste schroefjes.

‘Ze komen soms pal naast me staan als ze iets willen vragen’, zegt een medewerker, die liever niet met zijn naam in de krant komt. ‘Mensen zien het echt als vakantie. Dan denk ik: schaam je.’

Karretjes boenen

Directeur Timme Wielinga van de Intratuin in Amsterdam probeert de risico’s voor zijn personeel zo veel mogelijk in te dammen. ‘Ik raad ze aan om even achter een schap te gaan staan als klanten echt lak hebben aan de regels’, zegt hij. Zijn team bestaat dit weekeinde grotendeels uit nieuwe gezichten: jonge, vitale zzp’ers die in het tuincentrum bijklussen, nu hun reguliere werk stilligt. Buiten staan er twee: de een boent de winkelwagentjes met een sopje, de ander heeft een bord om zijn nek. ‘Houd 1,5 meter afstand', staat daarop.

Nee, directeur Wielinga vindt het niet onverantwoord om nu nog open te zijn. ‘Als je ziet hoe oprecht blij mensen zijn dat ze hier nog naartoe kunnen gaan, dan voel je toch die maatschappelijke rol. Maar het zou wel fijn zijn als het iets minder druk wordt.’