Britten ontkennen deal over vrijlating Pinochet

Van onze correspondent

Bert Wagendorp

LONDEN

Maar een woordvoerder van het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken zei zondag wel dat minister Jack Straw 'nauwgezet zal kijken' naar de argumenten van de Chileense minister van Buitenlandse Zaken Insulza om Pinochet vrij te laten en Chili de kans te geven hem te berechten. Insulza verblijft momenteel in Groot-Brittannië en had de afgelopen dagen gesprekken met zijn ambtgenoot Cook en minister voor Handel en Industrie Mandelson.

Volgens Insulza, een socialist die tijdens het bewind van Pinochet veertien jaar lang in ballingschap verbleef, zal bij een eventueel proces tegen Pinochet buiten Chili sprake zijn van 'symbolische gerechtigheid, omdat daar nooit duidelijk zal worden en kan worden onderzocht wat er echt is gebeurd in Chili. De enige echte kans op een vorm van gerechtigheid is een proces in Chili.'

Nadat Pinochet in maart van dit jaar aftrad als opperbevelhebber van het leger, zijn in Chili veertien processen tegen hem aangespannen. Die worden momenteel onderzocht door rechter Guzman. Insulza zei ervan overtuigd te zijn dat diens onderzoek 'tot gerechtigheid' zal leiden. 'Ik denk dat de Chileense regering nu nog meer haar best zal doen om ervoor te zorgen dat het onderzoek doorgaat. Maar het moet het Chileense volk worden toegestaan om zelf te beslissen en te oordelen over haar verleden.'

Insulza beschuldigde 'westerse regeringen' ervan 'Chili te willen leren hoe een democratie gecreëerd moet worden. Dat is ronduit kleinerend. Het lijkt erop dat ons land de lakmoesproef moet worden voor mensenrechtenzaken. In andere landen praat iedereen over verzoening, maar wij worden geacht het proefkonijn te zijn.'

Volgens Insulza moet Groot-Brittannië Pinochet op 'juridische, politieke en humanitaire gronden' laten gaan. Hij zei te vrezen dat anders de diplomatieke en handelsrelatie tussen de landen zeer zou afkoelen. Overigens sprak de minister geruchten tegen dat het Chileense leger al heeft geëist dat de diplomatieke banden worden verbroken.

Politici en vertegenwoordigers van mensenrechtenorganisaties lieten zich sceptisch uit over de kans dat Pinochet in Chili ooit zal worden berecht. De generaal verleende zichzelf en zijn mede-militairen in 1978 amnestie voor tijdens en na de coup jegens Allende begane misdaden, en geniet als zelfbenoemd senator voor het leven onschendbaarheid. 'De Britse regering moet zich niet laten beetnemen', zei parlementslid Jeremy Corbyn, die is getrouwd met een Chileense vluchtelinge. 'Chili zou de grondwet moeten veranderen om Pinochet te berechten.'

'Hij moet worden berecht, en in Chili zal dat zeker niet gebeuren', zei mensenrechtenadvocaat Geoffrey Robertson.

Tegenstanders van het terugsturen van de generaal wijzen op het feit dat Pinochet ongestoord fungeerde als een soort reizend ambassadeur van zijn land. Bovendien zou een eventuele rechtszaak tegen hem in Chili worden doorverwezen naar een militair hof, dat tot dusver alle pogingen tot strafvervolging van (ex-)militairen heeft geseponeerd.

Volgens Insulza geldt de amnestie van 1978 echter niet voor misdaden die daarna zijn gepleegd, en bestaat de mogelijkheid dat de Chileense regering zal besluiten dat misdaden tegen de menselijkheid buiten de amnestie vallen en dat ook de onschendbaarheid van Pinochet hem niet tegen vervolging kan beschermen. 'Al kan ik niet zeggen dat een man die 83 is naar de gevangenis zal gaan.'

Straw moet voor 11 december beslissen of het Spaanse verzoek tot uitlevering in behandeling wordt genomen. Maar een negatief besluit, bijvoorbeeld op humanitaire gronden, betekent niet dat Pinochet meteen kan vertrekken. Zowel Spanje als advocaten van slachtoffers van het Pinochet-bewind kunnen zo'n beslissing juridisch aanvechten en, als uitwijzing onmogelijk is, pleiten voor een proces in Engeland. Dat is wel het laatste wat Straw wil.

Maar een besluit om wel door te gaan met de uitleveringsprocedure, zal even hard worden aangevochten door de advocaten van Pinochet. Juridische experts denken daarom dat, wat Straw ook besluit, de zaak-Pinochet zich nog maanden, en mogelijk zelfs jaren, zal voortslepen.