BRINKMAN als het ware

De lijsttrekker komt voor het radiodebat met de andere lijsttrekkers. Het zal plaatsgrijpen in zaal Wandelganger 2. 'Wandelganger' was het alter ego van Henry Faas, befaamd politiek columnist van de Volkskrant in de jaren zestig. 'De meeste debatten zijn verschrikkelijk', zei Faas.

Het is 36 uur na de KRO-uitzending. De wandelgangers - omroepvolk, politieke voorlichters, mensen van de krant - zijn het erover eens: dit overleeft hij niet meer. Na de verkiezingen zal hij netjes afgeserveerd worden. Is het burgemeesterschap van Den Haag misschien iets voor hem?

Faas mocht graag de anekdote aanhalen die leert dat je echte vijanden onder je vrienden zitten. 'In het Lagerhuis', schreef Faas, 'zat een splinternieuwe afgevaardigde naar de overzijde te kijken; hij zei tegen een oudere collega naast hem: ''Fantastisch. Eindelijk oog in oog met de vijand.'' De oudgediende antwoordde: ''Aan de overkant zitten je vijanden niet. De mensen die je graag op je bek zien vallen, zitten hier vlak om je heen''.'

De heer Brinkman zit er witjes bij. De lijsttrekker heeft steeds geweten dat hij uit onverwachte hoek op ongedachte momenten te grazen zou worden genomen. Toch heeft hij niet gedacht aan de KRO. Vorige week leek de lijsttrekker zich nog te verschuilen achter een zekere lichtvoetige aanvaarding van zijn verlies, maar nu is er alleen maar verslagenheid in ontzagwekkende omvang.

Presentator Van Hoorn leidt in. Hij draagt een mosgroen jasje wat hem wel netjes staat. Omdat het radio is kan men thuis de broek niet zien. De broek is gelijk een aardappelzak van spijkerstof. Daaronder draagt Van Hoorn voor de gelegenheid bergschoenen.

'Mij treft geen enkele blaam.' Hoe geslagen zit de heer Brinkman erbij: de staart tussen de benen, afhangende oortjes. Weinig is er over van de vlotte presentatie die hij in nijvere studie tot zo'n hoge graad van perfectie heeft weten op te voeren. De heer Brinkman wil ons graag doen geloven dat we in zijn gezelschap onder elkaar zijn. 'Doe maar alsof je thuis bent', roept hij ons als het ware vanachter de katheders in de zaaltjes toe, en om van zijn kant het goede voorbeeld te geven, pleegt hij zijn handen diep in de broekzakken te steken.

Nooit twee handen tegelijk natuurlijk, dat doen de boeren en de heer Brinkman is een dandy; nee, meestal de linkerhand in de linker broekzak, zodat de rechterhand vrijuit kan gesticuleren. In de uitvoering van de heer Brinkman is het wel aardige noncha, al moet de lijsttrekker oppassen voor de pose van de handelsreiziger die het goed kan vertellen, doch intussen overal de deur wordt gewezen.

Maar deze zondagochtend is het optreden uit de losse pols ver te zoeken. Hier zit niet langer de soevereine lijsttrekker van de grootste partij van het land. 'Mij treft geen enkele blaam', klinkt het verbeten.

Dan neemt interviewer Sorgdrager over. 'Volgens mij ging de KRO-uitzending', zegt hij met een zachte, slepende stem, 'erover of we vertrouwen kunnen stellen in een man die commissaris wordt bij een belastingfraudeur die met een pistool op zak loopt, die zijn textiel buiten de boeken om verkoopt aan marktlui, het geld vervolgens cash incasseert, die volgens een aantal verklaringen een afschuwelijk personeelbeleid voert, die algemeen te boek staat als een louche zakenman. Dat is het beeld dat in de uitzending werd geschilderd van de man bij wie u commissaris werd. De vraag is: met zo iemand ga je toch niet in zee?'

Allemachtig, wat een uitval. Onheilspellend is op slag de sfeer. De mondhoeken van de heer Brinkman staan in een hoek van bijna negentig graden omlaag. Zal hij in huilen uitbarsten? Overweegt hij op te stappen? Het lijkt er op. Wie dit ziet wordt in beslag genomen door een vreemde mengeling van gêne en mededogen.

Dan begint de lijsttrekker toch te spreken: 'Het is dus een stelling die hier geponeerd wordt die u hier nog eens eventjes dik en fijntjes neerzet, die kant noch wal raakt, maar dat zal wel door de advocaten aangetoond worden en vervolgens wordt dan het verdachtenbankje als het ware verplaatst naar Brinkman die zich moet zien te verdedigen en te verweren tegen een aantal van dit soort kwalijke suggesties. Ik ben niet verdacht, dus moet u mij ook niet op dat soort verdachtmakingen aanspreken.'

Sorgdrager: 'U vraagt het vertrouwen van kiezers, u presenteert uw persoon, u danst door het beeld als een filmster: vertrouw deze man! Nou wordt gemeld dat u zich associeert met een man die er buitengewoon dubieuze zakenpraktijken op na houdt.'

De lijsttrekker: 'Dat wordt door journalisten beweerd.'

Sorgdrager: 'Zeg dan: het is niet waar. Zeg dan: het is een keurige man, niets op aan te merken, prima man. Zolang u dat niet zegt blijft die associatie u aankleven.'

De heer Kok heeft zich tot dan toe afzijdig gehouden. De aanstaande premier blijkt zich al volkomen te hebben ingeleefd in zijn nieuwe rol, de verschrikkelijke verkiezingsnederlaag is reeds op voorhand tot statistiek verklaard, nu roepen staatszaken, de aanstaande president verveelt zich, hij trekt een chagrijnige kop, wendt zich af, zijn dit nog staatszaken? - en besluit dan dat de ondervraging van de heer Brinkman lang genoeg heeft geduurd.

Tot Van Hoorn: 'Ik begrijp wel, u bent hier de baas, maar ik heb er toch weinig behoefte aan om hier een eindeloos tribunaal mee te maken. Laten we afspreken met elkaar dat we het hier vanochtend bij houden.' Prompt wordt onze nieuwe koning gehoorzaamd.

Het zal het debat niet redden, de sfeer is bedorven. De heer Brinkman zit stram en stijf op zijn stoel, ver van de microfoon, ver van de discussie. 'Die jongen heeft het heel slecht', fluistert iemand.

Na twee uur komt slepend het slot. Presentator Van Hoorn heeft nog een vraag: 'Is er nog iets wat u per se kwijt moet?' De vraag komt wel erg onverwacht, er valt een ijzige stilte, alle blikken richten zich andermaal op Kwatta.

Kwatta draait met zijn ogen. Dat is alles.