Breken vrouwen alsnog door in de BV Nederland?

‘N=2’, reageert Yvonne Benschop, hoogleraar organizational behaviour aan de Radboud Universiteit. Met andere woorden: twee benoemingen betekenen nog geen trend. ‘Dit laat vooral zien hoe bijzonder het nog altijd is dat een vrouw wordt benoemd op een hoge positie. Het valt op.’

Veel mensen zeggen dat er genoeg vrouwen op belangrijke posten zitten, aldus de hoogleraar. ‘Maar als je dan vraagt namen te noemen, komen ze nooit verder dan dezelfde twee.’ Van een trend is dus nog geen sprake. ‘Al hoop ik telkens dat de verandering op gang gekomen is.’

Ook Esther-Mirjam Sent, hoogleraar economie aan de Radboud Universiteit en PvdA-senator, bespeurt nog geen breuk met het verleden. ‘Vorig jaar kwamen er vijf vrouwen bij in raden van bestuur en verdwenen er ook weer vijf.’ De reden is dat vrouwen, als ze eindelijk benoemd worden, vaak op riskante posities worden gezet, zegt Sent. Als het al niet lekker gaat binnen een bedrijf redt deze vrouw het dan vaak ook niet.

Maar hoogleraar corporate governance Mijntje Lückerath, die met haar Female Board Index de topvrouwen al jaren volgt, ziet in de recente benoemingen wel degelijk een trend, zij het met een duidelijk verschil. Schippers maakte carrière in de politiek en wordt door chemie- en biotechnologiemultinational DSM van buiten gehaald, Van Egmond klom binnen Ahold Delhaize op tot de hoogste positie bij Albert Heijn.

Volgens Lückerath gebeurt er onderaan de ladder al veel goeds: er studeren veel goede vrouwen, met goede cijfers, waardoor de pijplijn van onderen wordt gevuld. Ook wordt eraan gewerkt ‘lekken’ in de pijplijn te dichten, om te voorkomen dat vrouwelijk talent onderweg naar de top afhaakt. Dat moet voorkomen worden met bijvoorbeeld meer mogelijkheden voor flexibel werken. Maar voor het absolute topniveau is de pijplijn nog onvoldoende gevuld.

Om meer vrouwen in de top van het bedrijfsleven te krijgen, moet de manier van zoeken veranderen, zegt Benschop. ‘Er wordt nu vaak gekeken in gesloten netwerken, waar men elkaar kent. Daar zitten veel mannen in.’ Dat men graag bekenden benoemt, komt volgens Benschop doordat er minder afbreukrisico is als je kandidaat voldoet aan het bewezen succesmodel. ‘Een vrouw wordt hierdoor vaak meer als een risico beschouwd.’

‘De ideale kandidaat is een kloon’, aldus hoogleraar Sent. En in een mannenwereld is dat dus een man. Ook wel katten- en hondendilemma genoemd. Hierdoor worden vrouwen ofwel competent en onaardig gevonden, ofwel aardig en incompetent, zegt ze.

Sent en Benschop zijn voorstander van een quotum voor vrouwen in topposities. Sent: ‘Gebleken is dat als eenderde van de top vrouwelijk is, er meer vrouwen worden benoemd. Diversiteit in de top is bovendien goed voor de bedrijfsresultaten, dat is ook aangetoond.’

Dat Albert Heijn en DSM een vrouw op een hoge positie hebben gezet, is daarom goed nieuws. Of beide bedrijven afwijken van de norm, weet Benschop niet. ‘Ik ken het trackrecord van DSM niet en ook hier geldt: het is natuurlijk nog maar één benoeming.’

In de managementlagen net onder de absolute top rukken de vrouwen al een tijdje op. Vrouwen op de allerhoogste post bij grote bedrijven zijn echter nog een zeldzaamheid. Herna Verhagen van PostNL en Nancy McKinstry, de Amerikaanse bestuursvoorzitter van informatieleverancier Wolters Kluwer zijn de bekendste uitzonderingen op de regel.

Ook Schippers (baas van de Nederlandse tak van multinational DSM) en Van Egmond (baas van een bedrijfsonderdeel van multinational Ahold Delhaize) zitten niet op de hoogste post. Maar hoogleraar Lückerath sluit een plek voor beiden als hoogste baas in de toekomst niet uit. ‘Anders word je niet op deze positie benoemd. Maar er zijn natuurlijk nooit garanties.’

Edith Schippers (54)

President van DSM Nederland

Schippers, een vertrouweling van premier Mark Rutte, kan met haar Haagse kennis en contacten van grote waarde zijn voor DSM. Ze werd de laatste tijd genoemd voor diverse functies, onlangs nog als nieuwe voorzitter van sportorganisatie NOC*NSF. Ook werd Schippers, die zeven jaar minister was, geregeld genoemd als eerste vrouwelijke minister-president van Nederland, bijvoorbeeld als Rutte tussentijds zou vertrekken naar Brussel. Die optie – Schippers als premier – lijkt voorlopig van de baan, in elk geval voor de komende jaren.

Marit van Egmond (45)

Bestuursvoorzitter Albert Heijn

Marit van Egmond uit Etten-Leur begon in 1997 bij Albert Heijn, nadat ze voedingstechnologie had gestudeerd. Ze begon er als trainee, belandde voor Ahold in China, leidde de logistiek rond vleeswaren en salades. Tussen 2009 en 2014 transformeerde ze drankenketen Gall & Gall tot een winstgevende tak met 550 winkels. Ze wil de organisatie transparanter maken en voorziet een belangrijke rol voor Albert Heijn in de platformeconomie. Zo lanceerde ze ‘Allerhande kookt’, een concept waarbij de klant een gerecht kiest dat op locatie wordt klaargemaakt en binnen 30 minuten per koerier thuisbezorgd.

Marjan van Loon (53)

President-directeur Shell Nederland

De topvrouw van Nederlands machtigste bedrijf wil haast maken met de energietransitie. Minder uitstoot van CO₂, meer duurzame energiebronnen. Waar Shell voorheen zijn goddelijke gang ging, wil Van Loon nadrukkelijk samenwerking zoeken met ngo’s, banken, overheden, investeerders en zelfs de milieubeweging. ‘We willen een onderdeel zijn van de oplossing en we willen over vijftig jaar nog steeds bestaan’, zei Van Loon in Venster, het blad van Shell. Een heel ander geluid dan dat van haar wat stramme, inderdaad mannelijke, voorgangers.

Herna Verhagen (53)

Bestuursvoorzitter PostNL

Opzij betitelde haar ooit tot de machtigste vrouw van Nederland, net als Intermediair. In de Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders staat ze op plaats 6, inderdaad als hoogste vrouw. Verhagen staat sinds 2012 aan het roer bij PostNL. Hoewel het bedrijf roerige tijden beleeft, wordt Verhagen toegankelijk genoemd. En charismatisch. Ze durft harde beslissingen te nemen. Zo moest een flink aantal van de honderd hoogste managers onder haar bewind ander werk accepteren. Onlangs tekende ze weer voor vier jaar bij.