Boven water

Het waterplein is een Rotterdamse uitvinding waar het nuttige met het aangename samenkomt in een speelse openbare ruimte. Er zijn er inmiddels drie, het meest ambitieuze project is sinds kort open: het Benthemplein. Hier is een winderige betontegelvlakte omgebouwd tot een combinatie van theater, basketbalveld, skatebaan en wateropslag.

Het idee voor het waterplein is simpel. De bedenkers hebben twee overheidsbudgetten gecombineerd die normaal nooit samenkomen. Een bovengronds budget, dat van de openbare ruimte. En een ondergronds: dat van de grote waterreservoirs die bij overvloedige regenval moeten voorkomen dat de riolering ontploft.

De budgetten van openbare ruimte zijn vaak bescheiden. Die van waterbeheer relatief hoog, omdat deze ondergrondse infrastructuur duur en onmisbaar is. Een gekke verhouding, vond architect Florian Boer van het Rotterdamse bureau De Urbanisten. 'Het meest geld zit onder de grond, daar zie je niets van.'

Hij ontwierp een kaart van Rotterdam met een keten van stadspleinen waarin bovengrondse waterbassins de ondergrondse opslag overbodig moeten maken. Die pleinbassins fungeren slechts vijftien dagen per jaar als overloopreservoir. Dat zijn de spaarzame momenten dat er zo veel regen valt dat het water niet snel genoeg weg kan. Maar de 350 overige dagen is het openbare ruimte: speelplekken, verpoosplekken of kijkgroen.

Het idee van een waterplein dateert van bijna tien jaar terug. Het bleek een hele toer om de boven- en onderwereld bij elkaar te krijgen. 'Het zijn partijen die eigenlijk nooit samenwerken', zegt Boer. Maar de aanhouder wint, naast het Benthemplein zijn ook het Bellamyplein en Kleinpolderplein in Rotterdam aangepakt.

Het Benthemplein is zo'n typische Rotterdamse plek, pal aan de noordkant van het Centraal Station. Dominant aan de rand van het plein is de betonnen kolos Technikon (1970) van de architect Hugh Maaskant (1907-1977). 'Geweldige architect, maar niet iemand van het lichtvoetige ontwerpen', zegt Boer. Het is een beest van een gebouw, 220 meter lang, tien etages hoog. Daarvoor ligt het nieuwe waterplein, dat vooral wordt bevolkt door leerlingen van de ROC Zadkine. De studenten zitten op de trappen aan weerszijden van het diepste bassin: een basketbalveld dat blauw is getint. Aan de rand van het plein stunt een jongen op een BMX door een tweede bassin, dat ondieper is en iets van een skatebaan heeft.

Vroeger was het plein vlak en meestal leeg. Nu is het een soort heuvellandschap. Het water moet zo snel mogelijk naar de bassins. Overal lopen stoere rvs-goten van een meter breed. Alles is neergelegd met een verloop, van hoog naar laag. Zelden is iets waterpas. Het grootste hoogteverschil in het plein bedraagt ruim 2,5 meter.

Water is een issue voor Rotterdam, dat beneden de zeespiegel ligt. In het stenige centrum kan bij een hoosbui het hemelwater niet wegstromen. En ook pompen helpen niet als het water in grote volumes valt. De stad heeft berekend dat ze een tijdelijke overstortcapaciteit nodig heeft van een paar 100 miljoen liter water. Zonder die capaciteit spuit het water tijdens hevige regenval het riool uit.

En dat is smerig, zegt Boer. Rioolwater mengt zich met regenwater in de singels. Vissen en planten worden ziek, er ontstaat verontreiniging van het oppervlaktewater. 'Om dat te verhelpen, heeft de gemeente Rotterdam bij het Museumpark een ondergrondse waterberginggebouwd, die 10 miljoen euro heeft gekost. Kan dat niet anders, vroeg ik me af.'

Waterbassins voor de Rotterdammers dus. Het Benthemplein heeft twee ondiepe een diepe. Er kan in totaal 1,8 miljoen liter water op het Benthemplein blijven staan. 'Bijkomend voordeel is dat we dit regenwater niet meer mengen met het rioolwater, wat wel in het oude systeem gebeurde. Dit water gaat direct terug het grondwater in en naar de singels, als de bui over is.'

Op deze dag in januari is het niet al te best weer. Maar de scholieren maken behoorlijk gebruik van de hoeken en zitplekken op het plein. Het ziet er levendig uit. Het enige minpunt is het vele beton. Doordat de bassins water moeten kunnen verwerken, was dat onvermijdelijk. Dat geeft het plein een harde identiteit en beton wordt bovendien snel vies. 'De reinigingsdienst mag wel wat vaker langskomen', moppert Boer.

De winst is dat er nu een geschakeerde ruimte is ontstaan, die je op diverse manieren kunt gebruiken. 'Vroeger moest een plein vooral leeg zijn, maar tegenover te veel leegte kun je je als bezoeker niet verhouden.' De bassins, hoogteverschillen en vermaakfuncties zijn 'handreikingen' voor scholieren. Het skatebassin zit na een paar weken al onder de krassen, als bewijs dat de skaters het concept helemaal hebben begrepen.

Extra: Benthemplein: de rekensom

Het nieuwe Benthemplein heeft 4,5 miljoen euro gekost, wat veel geld is voor een plein, maar de financiering is ongewoon. Het grootste deel van het budget is afkomstig van rioleringsgelden, waterberging en innovatiesubsidies. Overigens zijn ook de kosten per kubieke meter waterberging veel lager dan bij de ondergrondse waterbak onder het Museumpark. Slechts 7 ton van het Benthemplein komt uit het klassieke budget van openbare ruimte, wat neerkomt op 70 euro per vierkante meter, hetgeen in termen van pleinbeheer een koopje is.

undefined