Bono heeft niet in de gaten dat hij grote problemen heeft

Een kleine, donkere knul met vrolijk springend kroeshaar loopt de rechtszaal uit. Het kruis van zijn spijkerbroek bungelt bij zijn knieën. Hij heeft een swingend loopje. Een beetje jazzy, zo van: rip-dip, didèlee-bahm, ba-do-dee-do-didèlee-boe.

Hij kijkt naar links. Ogen toegeknepen. Quasi-boze blik. Rugzak over rechterschouder. Hij ziet de gerechtsbode bij de aanmeldbalie. Kort knikje, verder niks. Hij slaat linksaf, richting de uitgang. Met twee handen geeft hij de deur een zwiep. Weg is-ie. Dag Duke.

Duke is zojuist bij de kinderrechter geweest. Op de vierde verdieping van de rechtbank. Dat zegt veel. Op verdieping 1 liggen de verhoorkamers van de rechter-commissaris. Op verdieping 2 spelen de strafzittingen zich af. Verdieping 3 is meestal gereserveerd voor kantonzaken en kort gedingen. Verdieping 4 is voor familie- en echtscheidingszaken.

Duke komt uit de rechtszaal waarin een zogeheten OTS-zitting plaatsheeft. OTS staat voor ondertoezichtstelling. Wie niks van Duke weet, maar wel dat hij zojuist uit een OTS-zitting is gewandeld, kan diverse conclusies trekken:

Duke is jonger dan 18 jaar - OTS kan alleen worden opgelegd aan minderjarigen.

Dukes ouders hebben zo slecht voor hem gezorgd, dat de kinderrechter ondertoezichtstelling van een voogd noodzakelijk heeft gevonden, of

Duke zelf heeft een probleem waardoor zijn ouders hem niet goed kunnen verzorgen, waardoor OTS nodig is.

Duke en zijn ouders hebben hulp van een gezinsvoogd (meestal via het Bureau Jeugdzorg) die hen moet helpen hun situatie te verbeteren.

Maar waarom komt Duke alleen de rechtszaal uitgewandeld? Waar is zijn vader of zijn moeder? Is er niemand van de Raad voor de Kinderbescherming? Of van jeugdzorg?

Duke heeft een brief gekregen van de kinderrechter Vera Koster. Daarin staat dat zij hem vanochtend wil spreken zonder dat zijn moeder erbij is.

Kinderrechters doen dit altijd bij zittingen die gaan over ondertoezichtstelling. Zij willen de mening van de kinderen horen zonder dat die zich onder druk gezet voelen door de aanwezigheid van hun ouders of zijn voogd.

Hoewel het gesprek een officiële status heeft, houden de rechters hem het liefst in hun spreekkamer. In gewone kleren, met alleen de griffier erbij. Kinderrechter Koster ontvangt Duke in de rechtszaal. De wet schrijft voor dat een rechter in functie in de rechtszaal een toga draagt, maar dat vindt ze te intimiderend. Duke zit gewoon bij haar aan de tafel van de rechters.

Enkele uren nadat Duke is gehoord, zit zijn moeder voor dezelfde zittingszaal te wachten. Eigenlijk gaat het best goed met hem, zegt ze. De zwaarste tijden zijn voorbij. De OTS pakt goed uit. Met haar en Duke komt het wel goed.

Maar hoe is het met Bono? Bono is bijna 18. Hij woont bij zijn vader. Bureau Jeugdzorg houdt hem al jaren in de gaten. Vooral het zogenoemde VT-team: voorkomen van thuisloosheid. Bono is een knul die ongezien op alle lijstjes van hulpverleners kan voorkomen: hij komt uit een gebroken gezin, gaat niet naar school, heeft geen werk, is verbaal niet de beste en kan heel agressief worden. Die agressie zou voortvloeien uit een traumatische ervaring uit zijn jeugd: Bono zou seksueel zijn misbruikt door zijn vader.

Bono moet nog maar een jaar onder toezicht blijven van zijn gezinsvoogd, zegt de medewerkster van Bureau Jeugdzorg.

Kinderrechter Koster: Een jaar OTS kan niet. Bono is over twee maanden 18. OTS kan slechts tot zijn 18de. Ik heb vanochtend met Bono gesproken. Hij heeft helemaal geen behoefte aan verlenging van de OTS. Het gaat goed met hem. Via een vriend heeft hij geregeld werk in de bouw. Dus wat zeuren ze nou bij jeugdzorg, zegt hij.

En dan is er nog iets: Bono zegt dat zijn gezinsvoogd nooit tijd voor hem heeft. Hij heeft haar misschien twee keer gezien, wat is dat voor hulp? Het is de meest gehoorde klacht vandaag: de jeugdzorg heeft te weinig tijd.

De moeder van Bono hoort het stilletjes aan: Bono heeft niet in de gaten dat er grote problemen zijn. Hij kan ontzettend agressief worden. Dan slaat hij alles kort en klein. Hij heeft bij mij thuis een slaapkamer compleet vernield. Ik heb zeven deuren met enorme gaten erin. Geld om ze te vervangen, heb ik niet.

De medewerkster van jeugdzorg: Moeder kan de bedreigingen niet meer aan.

De moeder: Hij zit nu bij mijn ex-man De gezinsvoogd heeft hem ernaartoe gebracht. Bono had nauwelijks contact met zijn vader, maar ik vind het goed zo. Mijn oudste zoon is geestelijk gehandicapt. Hij kijkt tegen zijn broertje op. Nu Bono weg is, is het thuis weer rustig.

(Volgende week: Jelke snijdt zichzelf in haar lichaam)

Peter de Greef