Boeren doen hun grond amper uit zichzelf van de hand

Dat blijkt uit onderzoek van het Kadaster, het overheidsregister van grond- en vastgoedbezit. Het nam de verkoop van landbouwgrond tussen 2012 en 2020 onder de loep. In die jaren werd 249 duizend hectare aan landbouwgrond verkocht. Dat is niet bijster veel, meer dan helft van Nederlandse grond bestaat uit landbouwgrond (1,9 miljoen hectare).

Landbouwgrond verandert gemiddeld elke 59 jaar van eigenaar, of anders geformuleerd: jaarlijks wordt 1,7 procent van de landbouwgrond verkocht. Er is geen verschil tussen grond voor akkerbouw of veehouderij. De cijfers hebben betrekking op de verkoop op de vrije markt. Kavelruil of het overdragen van grond binnen de familie is buiten beschouwing gelaten.

Zeker vergeleken met andere soorten grond zijn boeren gehecht aan hun grond. Van de woongrond en het commercieel vastgoed verandert jaarlijks 5 procent van eigenaar.

Het Kadaster vond het in het huidige debat over agrarische grond, stikstof en mogelijke onteigening relevant om de verkoop van landbouwgrond in kaart te brengen. ‘Als je als beleidsmaker wil dat landbouwgebruik minder intensief wordt, dan is er meer zicht op de huidige vrije markt nodig’, zegt Paul Peter Kuiper, die het onderzoek leidde. ‘Deze feiten zijn van belang. Als een boer bijvoorbeeld niet bereid is de grond van de hand te doen, zal de overheid misschien overgaan tot onteigening.’

Familiebedrijven

Het percentage landbouwgrond dat verkocht wordt, daalt al sinds 2007, blijkt uit eerder onderzoek van het Kadaster. Sinds 2018 is dat percentage opnieuw iets afgenomen: jaarlijks verandert 1,6 procent van de grond van eigenaar. Tussen 2012 en 2018 was dit 1,8 procent.

Waarom de mobiliteit van landbouwgrond zo laag is, heeft het Kadaster niet onderzocht. Een reden zou kunnen zijn dat boeren alle grond simpelweg nodig hebben voor hun landbouwactiviteiten. ‘We zien dat een groot deel eigendom van particuliere boerenbedrijven is, de grond is gewoon onderdeel van hun agrarische activiteiten’, zegt Kuiper.

Ook blijft veel landbouwgrond in de familie en wordt de grond van generatie op generatie overgedragen. Jaarlijks wordt 50 duizend hectare landbouwgrond binnen de familie overgedragen, een zesde van alle transacties van landbouwgrond.

Landbouwgrond wordt nauwelijks verkocht in de buurt van steden en dorpen. Jaarlijks verandert slechts 1 procent van de landbouwgrond van eigenaar. Mogelijk zijn boeren minder bereid deze grond te verkopen omdat ze wachten tot de grond meer waard wordt als de bestemming verandert en er bijvoorbeeld huizen gebouwd moeten worden. Ook landbouwgrond in de buurt van beschermd natuurgebied, de zogenoemde Natura 2000-gebieden, wordt weinig verkocht. Als dit wel gebeurt, is het regelmatig (in 15 procent van de gevallen) aan natuurbeheerders zoals Staatsbosbeheer of de provincie.