Blok erkent fouten omtrent hulp aan Syrische rebellen, maar een uitgebreid excuus blijft uit

Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken erkent dat er fouten zijn gemaakt bij de levering van Nederlandse hulp aan Syrische rebellen. De VVD-bewindsman belooft voortaan beter toezicht zodat steun niet in verkeerde handen valt. Met deze kniebuiging is Bloks precaire positie gered. De coalitiepartijen geven de bewindsman het voordeel van de twijfel. Hij mag aanblijven, maar ongeschonden uit de strijd is hij niet gekomen.

Deemoedig zijn hoofd buigen naar de Tweede Kamer heeft Blok wederom niet gedaan. Net na de zomer viel hem dat ook al zwaar toen hij onder vuur lag vanwege xenofobe uitspraken die hij had gedaan op een besloten bijeenkomst. Een uitgebreide mea culpa bleef ook dinsdagavond uit na een urenlang Kamerdebat waarin de minister de hulp aan Syrische rebellen moest verdedigen.

Rond half negen ’s avonds wilde de bewindsman wel schoorvoetend erkennen dat de hulp die Nederland de afgelopen drie jaar heeft geboden aan groeperingen die vochten tegen terroristen van IS en het Assad-regime niet helemaal volgens plan is verlopen. Volgens onderzoek van Nieuwsuur en Trouw kregen onder meer terroristische groeperingen hulp.

‘De overkoepelende vraag is of er nu onredelijk veel is misgegaan’, zei Blok tegen de Kamer. ‘Mijn conclusie is dat het beter had gekund.’ De bewindsman vindt vooral dat ‘het onderdeel controle scherper had gemoeten’.

Mensenrechtenschendingen

Na aandringen van coalitiegenoten wilde Blok een uurtje later ook ‘eerlijk toegeven’ dat er dingen mis zijn gegaan. ‘Ik kan niet uitsluiten dat door Nederland gesteunde groepen nooit betrokken zijn geweest bij mensenrechtenschendingen. Ik kan wel zeggen dat ik daar niet één-op-één informatie over heb.’ Hij benadrukte dat het ‘onjuist is dat Nederland willens en wetens terroristen heeft gesteund’ of dat het overgrote deel van de 22 gesteunde rebellengroepen terroristisch heeft gehandeld. Volgens hem hebben de rebellen juist stevig gevochten tegen IS.

Die uitspraken waren precies datgene waar coalitiepartijen CDA, ChristenUnie en D66 vurig op hoopten. Het gaf hen de kans om de kritische vragen die zij de afgelopen dagen, weken en maanden hebben gesteld aan Blok en zijn voorgangers om te draaien in een positief geluid.

‘Dit moet anders in de toekomst’, concludeerde het D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma enigszins opgelucht na Bloks uitleg. Tot zijn tevredenheid stemde Blok ook nog toe dat Nederland in de toekomst ‘expliciet’ extern juridisch advies zal inwinnen of het überhaupt is toegestaan om strijdende partijen in een ander land te voorzien van hulpgoederen zoals uniformen, nachtkijkers en pick-uptrucks met bevestigingspunten voor automatische wapens.

Velletje papier

Bloks grootste kwelgeesten – Pieter Omtzigt (CDA) en Joël Voordewind (ChristenUnie) – hadden meer tijd nodig om Blok te vergeven. Omtzigt noemde het naïef dat Buitenlandse Zaken rebellen ‘een papiertje liet tekenen’ waarin zij beloofden dat de pick-uptrucks niet ingezet zouden worden voor de strijd aan het front. Maar volgens Blok is het volkenrecht niet geschonden omdat er geen echte wapens zijn geleverd. Hij vindt ook niet dat Nederland ‘automatisch medeplichtig’ is als de gesteunde rebellen groepen misdrijven hebben begaan.

Blok kreeg uiteindelijk het voordeel van de twijfel van het CDA en de CU omdat de steun aan de Syrische rebellen in 2015 is opgestart door voormalig PvdA-minister Bert Koenders. ‘Het siert Blok dat hij het programma kort na zijn aantreden heeft stopgezet’, zei Omtzigt na uren debat.

Dat compliment week erg af van de eerdere kritische houding van zowel het CDA als de CU. Beide partijen stemden in 2015 tegen hulp aan de Syrische rebellen. Omtzigt stelde dit jaar alleen al acht keer Kamervragen. Hij noemde het een ‘plicht’ van een volksvertegenwoordiger om de minister te controleren. In het uiteindelijke debat stelden de coalitiepartijen zich voorzichtiger op.

Vuile handen

Wat meespeelt is de notie dat er in 2015 een brede maatschappelijk roep was om tegenwicht te bieden aan terreurbeweging IS die destijds ruim terrein won in Syrië. Volgens Blok zijn de gematigde rebellen ‘primair gesteund’ om burgers te beschermen tegen IS.

De nieuw aangetreden VVD-buitenlandwoordvoerder Sven Koopmans vindt dat de Kamer moet aanvaarden dat er iets mis kan gaan in oorlogssituaties: ‘Helende handen zijn vaak vuile handen.’ Ook de PvdA, die destijds samen met de VVD in een kabinet zat en de hulp aan de rebellen steunde, vindt het programma achteraf gezien te rechtvaardigen. ‘We wilden de bevolking niet in de steek laten’, zei PvdA’er Attje Kuiken. ‘Niets doen was geen optie.’

Bij die conclusie sloot Blok zich tegen elf uur ‘s avonds dankbaar aan: ‘Niets doen heeft ook consequenties. Zoals grove mensenrechtenschendingen door IS. En grote vluchtelingenstromen.’ Ongeschonden is Blok niet aan het eind van het debat. Zijn coalitiegenoten dwingen uiteindelijk per motie af dat onafhankelijke adviseurs heldere regels gaan opstellen voor steun aan gewapende groepen in het buitenland.