Blijven er met al die bosbranden wel genoeg bomen over?

Neemt de hoeveelheid bos inderdaad af? In Europa in ieder geval niet. De grote ontbossing dateert al van eeuwen geleden, toen we onze schepen en steden van hout maakten, en toen we elke vierkante meter vruchtbare aarde nodig hadden om voedsel te produceren. In Noord-Amerika is het niet veel anders.

Dat kan toch niet opwegen tegen de enorme ontbossing in landen als Brazilië, Indonesië en de bosbranden in Rusland, zou je denken. Dat is ook wat de gezaghebbende VN-organisatie FAO enkele maanden geleden nog rapporteerde in zijn laatste uitgave van The State of World’s Forests. Per saldo, stelt de FAO, verdween sinds 1990 1,78 miljoen vierkante kilometer (viermaal Nederland), al gaat het wel steeds langzamer.

Zegt de FAO. Maar enkele maanden geleden publiceerde een groep vooral Chinese onderzoekers op Earth System Science Data een heel ander beeld. De groep gebruikte satellietfoto’s om de hele wereld werd in kaart te brengen, in vierkantjes van 5 bij 5 kilometer. Met behulp van een algoritme werd elk vierkantje ingedeeld: bos, kaal land, weide of akker.

Met een verrassend resultaat. Sinds 1982 kwam er wereldwijd maar liefst 571 duizend vierkante kilometer bij, netto, een bos zo groot als Spanje en Portugal samen. Meer dan de helft van die aanwas was in Azië: 353 duizend vierkante kilometer (Duitsland). Van Europa werd 130 duizend vierkante kilometer bebost (dubbele Benelux).

In 2018 publiceerde Science al Amerikaans onderzoek dat dezelfde trends signaleerde. Sinds 1982 nam het areaal aan bos met 6,2 procent toe. ‘Deze toename is de optelsom van bosverlies in de tropen, en het uitdijen van bossen daarbuiten’, vatten de onderzoekers samen.

Wie heeft er nou gelijk? Volgens Veronique De Sy zijn de gegevens van FAO niet zonder meer betrouwbaar. Zij is aan de Wageningen Universiteit expert op gebied van ‘remote sensing’, zoals het werken met satellietwaarnemingen wordt genoemd. ‘De FAO baseert zich op informatie die wordt aangeleverd door de landen zelf. Als een land een gebied beschouwt als bos, dan zal het dat zo melden aan de FAO. Soms ook als door illegale kap, bosbranden of andere ontwikkelingen er geen boom meer staat.’

Maar ook met satellietwaarnemingen weet je niet altijd wat je weten wilt, vervolgt De Sy. Als je vanuit de satelliet naar een dicht oerwoud kijkt, is er geen vergissing mogelijk: dat is bos. Maar nu komt de illegale houthakker, de illegale ontginner die er een akker in aanlegt: verandert er dan iets? ‘Niet altijd. Zo lang meer dan 10 procent van het oppervlakte bedekt is met bomen, ziet de satelliet bos.’ Dichte wouden, parken, open savannes, soms plantages, woongebieden als het zo uitkomt: vanuit de ruimte gezien is dat allemaal bos.

In Afrika lijken de verschillen tussen de FAO en de satellietwaarnemingen het grootst. De FAO ziet daar een steeds snellere ontbossing, nu in een tempo van 40 duizend vierkante kilometer per jaar. De onderzoekers met satellietbeelden zien er geen significante afname. Er verdwijnt wel bos, stellen zij, maar er komt ook weer nieuw bos terug.

Maar een gelijke ruil is dat niet. De Sy: ‘Wat er verdwijnt zijn de dichte regenwouden in het Congo-bekken. Daarin zit een groot volume aan hout en dus CO2-opslag, en een enorme soortenrijkdom. De aanwas van bos is in heel andere gebieden. Het is vaak droog bos, een soort savanne-achtig gebied.’

Nog is het niet mogelijk om systematisch vanuit de ruimte het volume aan hout in de bossen te taxeren, maar de oplossing daarvoor zweeft al sinds eind 2018 door de ruimte, aan boord van het internationale ruimtestation ISS: Gedi. Gedi dringt met zijn lasercamera’s moeiteloos door het bladerdak heen en meet hoeveel hout er onder zit. De databank van Gedi moet eind dit jaar vol zitten, en vanaf dat moment is dus ook het volume van de bossen vanuit de ruimte te volgen.

In afwachting van die resultaten gaat De Sy ervan uit dat de wetenschappers die een groei van het bosareaal zien, gelijk hebben: het oppervlak aan bos neemt toe door herbebossing. China bijvoorbeeld, plantte alleen al in 2008 meer dan 60 duizend vierkante kilometer bos aan (tweemaal België). En Ethiopië plantte een jaar geleden op één dag maar liefst 350 miljoen bomen: drie keer zo veel als er in heel Nederland staan. Ook klimaatverandering speelt veel bossen in de kaart. De toendra wordt warmer en de naaldbossen rukken er op.

We zagen de woudreus om, planten een jonge populier en zeggen tevreden: we hebben een boom.