Blijf kijken

'Yeah!' Met zijn vuisten in de lucht loopt Christopher Doyle zaterdagavond door het bomvolle festivalpaviljoen - het epicentrum van het Nederlands Film Festival in een tent op de Neude in Utrecht. Op het witte doek achter Doyle, een van 's werelds beste cameramannen, zijn fragmenten te zien van actrice Maggie Cheung, fladderend van een trap in In the Mood for Love, de film waarmee Doyle samen met regisseur Wong Kar-wai tien jaar geleden definitief internationaal doorbrak.

Utrecht loopt uit om een glimp van Doyle op te vangen tijdens een publiekelijk interview; dankbaar speelt de cinematograaf, even charmant als rebels, voor rockster. Een dame op de eerste rij krijgt een innige zoen op haar wang. Wanneer Mike Goodridge, de hoofdredacteur van vaktijdschrift Screen International, voorzichtig de eerste vraag stelt, zegt Doyle: 'Hij gaat echt proberen dit gesprek te leiden, geloof ik.'

De in Hongkong woonachtige Australiër ('eigenlijk woon ik overal en nergens'), 59 jaar, bezocht het festival afgelopen weekend ter ere van het twintigjarig jubileum van producent en distributeur Fortissimo Films. Als vaste cameraman van Wong Kar-wai heeft Doyle als geen ander de beeldtaal van Fortissimo's filmcatalogus bepaald. Een aantal van die films, waaronder werk van Doyle, is tot en met 5 oktober te zien in filminstituut EYE in Amsterdam.

Eerder op de dag zit de cameraman - grijze sneakers, jasje met loshangende stiksels, rode leesbril om zijn nek, pluizige dos grijs haar - in alle rust aan een tafeltje in de zonnige achtertuin van hotel Karel V in Utrecht. De kerkklokken van de Dom luiden. Het is één uur 's middags. 'Wil je een biertje?' Hij schenkt zijn glas vol. 'Hier', zegt hij terwijl hij zijn flesje Brand overhandigt. 'Neem een slokje.'

Hij is wild en energiek, maar wel bedachtzaam. Dat komt omdat Doyle, zegt hij zelf, zich op bijna manische wijze laat beïnvloeden door de ruimte om hem heen. 24 uur per dag ziet hij de wereld door een cameralens. Hij ís de camera - zeg maar. 'Ik zie de verandering van kleur in je ogen door het licht. De kleurtemperatuur van de lamp in die gang daar. Dat valt mij allemaal op. Het komt bij mij binnen. Altijd. Overal. En het stopt nooit. Ja, dat is wel eens vermoeiend.'

De films waaraan Doyle heeft gewerkt dragen stuk voor stuk zijn stempel, door wie ze ook zijn geregisseerd - Gus Van Sant of Jim Jarmusch, Yimou Zhang of M. Night Shyamalan. Hij maakt veel gebruik van doorkijkjes, een luikje in een muur bijvoorbeeld, of kleurt zijn shots met een verzadigd rood of geel. Sigarettenrook kringelt uitsluitend in slow motion naar het plafond. Zijn camera danst met de acteurs - zo ziet hij het zelf graag.

In zijn universum staat alles in het teken van ongrijpbare ambiance. 'Ik ben geen goede verhalenverteller', zegt hij. 'Maar ik weet hoe de opeenstapeling van visuele indrukken je ergens kan brengen.'

En: 'Ondanks alle ellende in de wereld moete we schoonheid vieren. Volgens zanger Leonard Cohen is het de taak van kunstenaars om hoop te geven. Daar geloof ik heilig in.'

De werkwijze van Doyle, die geen filmopleiding genoot ('het gaat om mensen, niet om techniek') is voornamelijk gestoeld op intuïtie. Op de set maakt hij zijn creatieve beslissingen on the spot, achteraf reconstrueert hij schijnbaar moeiteloos het ontstaan van één beeld, zoals het moment waarop twee geliefden in Last Life in the Universe van boven worden gefilmd terwijl ze op een bank liggen.

De film uit 2003 wordt in het Fortissimoprogramma in filminstituut EYE voor het eerst in een Nederlandse bioscoop getoond. 'Op ongeveer anderhalf uur rijden van Bangkok vonden we het huis waarin we de film hebben opgenomen. Dit huis gaat de film maken, zei ik. Dat gevoel is belangrijk voor mij. Het gevoel van isolatie, de complexiteit van hun relatie, twee verschillende culturen. Het huis is een vreemde mix - het is Thais, aan de kust, maar het oogt wat westers. Je voelt een bepaalde geschiedenis, maar je weet niet precies welke. Die ruimte bepaalt mijn shots.

'Uiteindelijk komen ze samen, daar op die bank. Waarschijnlijk voor seks, maar ook weer niet helemaal, want ze weten niet goed wat ze met elkaar aanmoeten. Dit is het enige moment waarop ze samen bewust een klein oppervlak delen. Om die beleving te isoleren plaatste ik de camera hoog - je kijkt omlaag en ziet de mooie, intieme vorm van de bank. Als ik met iemand naar bed ga zie ik ons ook altijd van boven. Alsof je buiten je lichaam treedt.'

Doyle is een gevoelsfilmer, wil hij maar zeggen. 'Mijn kijk op de wereld bestaat uit niets meer dan accepteren wat ik zie. Als het goed gaat maakt de film zichzelf. Het heeft niets met een groots, allesomvattend plan te maken.' Grappend: 'Filmmakers passen zich steeds vaker aan mijn werkwijze aan. Ze moeten wel.'

Maar zonder zijn extreme toewijding, zijn 'roeping' om zijn blik op de wereld met een publiek te delen, is hij nergens, weet ook Christopher Doyle. Later die avond zegt hij tegen de overvolle zaal, vuist weer in de lucht: 'Het moet super-Chris zijn, anders werkt het niet.'

--------------------------------

Paranoid Pa Christopher Doyle (1952) deed de cinematografie voor 57 films, waaronder:

rk (Gus Van Sant, 2007)

2046 (Wong Kar-wai, 2004)

Last Life in the Universe (Pen-Ek Ratanaruang, 2003)

Hero (Yimou Zhang, 2002)

The Quiet American (Phillip Noyce, 2002)

Rabbit-Proof Fence (Phillip Noyce, 2002)

In the Mood for Love (Wong Kar-wai, 2000)

Happy Together (Wong Kar-wai, 1997)

Fallen Angels (Wong Kar-wai, 1995)

--------------------------------

FORTISSIMO

Na het overlijden van Fortissomo-oprichter Wouter Barendrecht, afgelopen april twee jaar geleden, besloot het van oorsprong Nederlandse filmbedrijf 'in zijn geest' door te gaan, zegt managing director Nelleke Driessen. Daarvoor werd onder meer de Wouter Barendrecht Film Foundation opgericht, waarmee jonge en veelbelovende filmmakers worden gesteund. Fortissimo, dat onder meer de Thaise cinema in het westen op de kaart heeft gezet, zet momenteel ook in op films uit Tunesië, Marokko, Vietnam en India, waar een nieuwe generatie filmmakers buiten de grenzen van Bollywood is opgestaan.

undefined