Bitterzoete ode aan staatscircus
Een acrobaat was in de hoogtijdagen van het het Russisch Staatscircus nooit zomaar een levende kanonskogel. Zo'n acrobaat deed altijd alsof hij Joeri Gagarin was....
Cherry Duyns maakte met De droom van de beer een ouderwetse documentaire, in de goede zin van het woord. Duyns portretteert aan de hand van prachtige archiefbeelden, interviews en veelzeggende, zwijgende scènes. Een voice over stopt de gaten. Met die a-modieuze aanpak ontvouwt Duyns de geschiedenis van het Russisch Staatscircus, dat in zijn beste jaren uit 73 circussen bestond. Het circus was meer dan volksvermaak. De communistische partij beschouwde de kunsten in de piste als een effectief propagandamiddel. Er was zelfs een Ministerie voor Circuszaken.
De droom van de beer is een geschiedenis met twee gezichten. De herinneringen aan het circus, door oud-artiesten en napruttelende directeuren uit de doeken gedaan, zijn in de eerste plaats herinneringen aan de KGB, aan parades, vlaggen en wimpels en aan de beperkingen die gepaard gingen met buitenlandse tournees.
Er is echter meer dan afkeer van het systeem. Het staatscircus beschikte in die jaren wel over geld. En de artiesten werden als burgers van stand beschouwd - verworvenheden die door het kapitalisme zijn vernietigd. Zelfs de wereldberoemde clown Oleg Popov zag zijn spaarcenten door de inflatie verdampen.
Die dubbelgreep verschaft De geschiedenis van de beer een bitterzoet karakter. Duyns reserveert ruimte voor sterke verhalen van stoere kerels, vol visserslatijn, maar de toon wordt bepaald door de melancholische blik waarmee de broers Kantemirov, eens sterren met een paardenact, hun verleden opdissen.
Duyns laat een van de broers bij zijn gepensioneerde paard op bezoek gaan en registreert hoe het dier en de oude baas elkaar knuffelen, als geliefden die elkaar na jaren terugvinden.
Die scène overtreft het hartverscheurende openingsshot, waarin een eenzame beer op een stoel zit te wachten op zijn beurt in de piste. Duyns weet hoe hij de geschiedenis in beelden vast kan zetten. De beer, eens hét symbool van de Sovjet-Unie, oogt in zijn korte broek als een dolende ziel, die in de hemel noch in de hel asiel heeft verkregen.
