Bisschop?

Dr L. Koffeman, secretaris oecumene van de Gereformeerde Kerken in Nederland: 'De synode had ons gevraagd eens op te schrijven wat de taken en het profiel van een bisschop zijn, en hoe die door de gereformeerde kerken worden vertaald. Maar om misverstanden te voorkomen: het is nadrukkelijk niet de bedoeling geweest op te schrijven wie er de baas is in de kerk, of wie die baas zou moeten zijn. Een bisschop is niet alleen een figuur in de kerkelijke hiërachie, hij is ook het gezicht van de kerk. Als journalisten iets over de katholieke kerk willen weten, stappen ze naar de bisschop. Bij de protestanten kan dat niet. Daar komen ze bij de voorzitter van de synode terecht, die weer moet doorverwijzen. Dat past in een democratie, maar het is ook ondoorzichtiger. Hetzelfde geldt voor de begeleiding van de predikanten. De kerkeraad zou dat moeten doen, maar die voelt zich er soms niet bekwaam genoeg voor, of het komt er niet van. En intercollegiaal schort er wel wat aan. Dergelijke begeleiding zou een taak voor een bisschop kunnen zijn. Over dat soort zaken hebben we een inventariserend rapportje gemaakt. Dat gaat straks naar de synode. Dan kunnen er vier dingen gebeuren. Ten eerste: de synode zegt dank u wel, en neemt het voor kennisgeving aan. Ten tweede: de synode praat er een uurtje over en gaat over tot de orde van de vergadering. Ten derde: de synode zegt dat er zaken nader moeten worden uitgewerkt. Ten vierde: de synode vindt het een prachtige inventarisatie en geeft de opdracht een voorstel te maken over hoe de bisschop in de gereformeerde kerk kan worden ingevoerd. Die laatste mogelijkheid acht ik uitgesloten.'

Bert Aalbers, oud-secretaris van de Raad van Deputaten Samen op Weg: 'Het idee van Koffeman is niks bijzonders. Zijn voorganger in Kampen, prof dr. J. Plomp, zeer gereformeerd, heeft het ook al bepleit. En toen ik nog studeerde, maakten wij als student tegenover prof. Klaas Dijk wel eens het grapje dat er eigenlijk een gereformeerde bisschop moest komen om orde op zaken te stellen. Dat vond Dijk leuk. Je zàg hem denken dat hij vond dat hij dat zou moeten zijn.

Weet u, als een bisschop benoembaar en afzetbaar is, en een verantwoordingsplicht heeft, is er niets op tegen. De traditie van de gereformeerde kerk verzet zich er ook niet tegen. Juridisch is het misschien wat ingewikkeld, maar in de praktijk bestaat er al een soort bisschop: de voorzitter van de synode. Waarom zou je hem geen goed omschreven mandaat geven? Kijk, goede en slechte bisschoppen heb je altijd, zoals je ook goede en slechte predikanten en voorzitters hebt. Bovendien hoeft zo'n bisschop van mij geen theoloog te zijn. Iemand als de oude W. F. de Gaay Fortman zou van mij bisschop mogen zijn. Friesland heeft er in zekere zin een gehad. Indertijd was dr. Hendrik Algra, predikant en hoofdredacteur van het Friesch Dagblad zelfs nog meer. Hij was de gereformeerde paus van Friesland.'

Vader J. Abbink, pater in Diemen: 'Waar de gereformeerden het vandaan halen, weet ik niet, maar ik denk dat er in de protestantse hoek weinig enthousiasme voor de bisschop zal bestaan. Een bisschop wordt benoemd en niet gekozen. De gereformeerden hebben altijd veel waarde gehecht aan de democratie. Op grond daarvan hebben ze zich altijd afgezet tegen de hiërarchie. Zou dat nu opeens anders worden? Ze kunnen het natuurlijk altijd proberen.'

Maarten 't Hart, schrijver: 'Allemachtig, het is toch niet waar? Een van de weinig prettige dingen aan de gereformeerde kerk was dat er geen bisschoppen waren, want dat zijn zulke vreselijke mensen. Ik was toch al niet van plan naar de gereformeerde kerk terug te gaan, maar nu doe ik het helemaal niet meer. Ik denk overigens nog wel veel aan de gereformeerde kerk. Mijn nieuwe boek, opvolger van de Het woeden der gehele wereld gaat erover, en dan met name over de afscheiding door prof. Klaas Schilder in 1944. Ik heb er nog geen titel voor, maar de laatste weken heb ik er lekker aan kunnen werken. '

Prof dr. J. Boendermaker, emeritus hoogleraar evangelisch luthers seminarum: 'In de grote buitenlanden, zoals in Scandinavië, hebben de lutherse kerken bisschoppen. Wij niet, nooit gehad ook en dat vinden we prima zo. Wij hebben een president van de synode, die om de vier jaar wordt gekozen. De president oefent taken uit, die een bisschop zou kunnen uitoefenen, maar dan nog vertegenwoordigt de president uitsluitend de synode en niet zichzelf. Dat luistert heel nauw. Zo'n man heeft natuurlijk wel moreel gezag, en sommige bisschoppen zouden best meer willen, zo'n bisschopsmantel brengt wat te weeg, maar formeel hij is gewoon een van de predikanten. Ik word pas bang voor het woord bisschop als het ambt gewicht krijgt. Maar dat zal Koffeman niet bedoelen.'

Gijs Zandbergen