Bisschoppen komen voor het eerst met gezamenlijke verklaring over theologisch anti-judaïsme R.k. kerk erkent schuld aan jodenvervolging

Van onze verslaggeefster

Janny Groen

AMSTERDAM

'Zeker is dat ook kerkelijke instanties fouten hebben gemaakt. Een traditie van theologisch en kerkelijk anti-judaïsme heeft bijgedragen tot het ontstaan van een klimaat waarin de ''shoah'' kon plaatsvinden. Een zogenaamde ''kathechese van de verguizing'' leerde dat het jodendom na de dood van Christus als volk verworpen zou zijn. Mede door zulke tradities stonden ook in ons land katholieken soms gereserveerd tegenover joden. (. . .) Wij wijzen deze traditie van kerkelijk anti-judaïsme af en betreuren de afschuwelijke gevolgen ervan', aldus de verklaring, die in joodse kringen positief wordt beoordeeld.

De verklaring, een 'Woord van de Nederlandse bisschoppen aan hun gelovigen', is gericht op de eigen gemeenschap en toegestuurd aan 1750 katholieke gemeenten. De bisschoppen hebben hun gezamenlijke reactie gekoppeld aan de dertigste verjaardag van Nostra aetate, het document van het Tweede Vaticaans Concilie over de niet-christelijke godsdiensten dat een doorbraak betekende in de joods-katholieke verhoudingen. Toen werd voor het eerst verwoord dat de joodse godsdienst niet diende te worden verworpen, maar dat 'joden en christenen leven uit één en dezelfde wortel'.

'Een bijzonder goede zaak', noemt Joop Sanders, secretaris van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap de 'heldere en duidelijke boodschap'. Ook Lou Evers, lid van het Overlegorgaan Joden en Christenen, zegt blij te zijn met de 'hele positieve bijdrage'. Al betreurt hij het dat de verklaring niet eerder dit jaar, op 4 of 5 mei, is gepubliceerd.

Het Nieuw Israelietisch Weekblad ziet in een commentaar 'reden voor optimisme'. Volgens het weekblad is de mentaliteit binnen de katholieke kerk in dertig jaar 'ontegenzeglijk in gunstige zin veranderd'.

Het NIW wijst erop dat vorig jaar december een grote stap werd gezet toen de katholieke kerk de staat Israël erkende en diplomatieke betrekkingen werden aangeknoopt tussen de Heilige Stoel en het joodse land. In dat zelfde jaar erkenden de Poolse en Duitse bisschoppen hun medeverantwoordelijkheid voor de shoah.

De Nederlandse collega's komen daar achteraan sjokken, en dat wordt - hoe positief de boodschap ook is - door het weekblad 'zeer betreurd'. 'Een dergelijke schuldbekentenis zou rond 4 en 5 mei zinvoller zijn geweest, omdat toen de hele Nederlandse bevolking met

de oorlogsverschrikkingen bezig was.'

Dat is precies de reden waarom de Nederlandse bisschoppen hun verklaring nog even uitstelden. 'In de stortvloed van boodschappen zou de onze ten onder zijn gegaan', licht woordvoerder Joep Mourits van het Secretariaat Rooms-Katholieke Kerkgenootschap toe. 'We hebben in mei wel een verklaring uitgegeven met een kleine passage over de shoah, maar er toen onmiddellijk bij gezegd het thema zo belangrijk te vinden dat we er apart op zouden terugkomen.'

Mourits heeft wel begrip voor enige scepsis in joodse kringen over het doorsijpelen van de boodschap naar de basis. 'Het inzicht dat we tot één stam behoren, is van betrekkelijk recente datum, van 1965', zegt hij. 'Als je dit afzet tegen twintig eeuwen christendom, dan is de mentaliteitsverandering nog maar heel kort geleden ingezet en is het dus niet verwonderlijk dat de inhoud nog lang niet tot de basis is doorgedrongen.'