Bisdom mocht vrouw niet gek laten verklaren
Het bisdom Roermond moet de 36-jarige C. Heuvelmans uit Echt een schadevergoeding van vijfentwintighonderd gulden betalen voor het gebruik van een psychiatrisch rapport bij de ongeldigheidsverklaring van haar huwelijk....
Van onze verslaggeefster
AMSTERDAM
Dit heeft het gerechtshof in Den Bosch woensdag bepaald in het hoger beroep dat Heuvelmans had aangespannen tegen het bisdom en tegen psychiater H. Bausch uit Venlo.
Vorig jaar oordeelde de rechtbank in Roermond nog dat het bisdom in overeenstemming had gehandeld met de procedures van het kerkrecht.
Volgens mr. A. Mulders, de advocaat van Heuvelmans, is het arrest van grote betekenis. 'Voor het eerst heeft de burgerrechter de katholieke kerk terechtgewezen omdat zij een burger in diens maatschappelijke grondrechten heeft aangetast. Daarmee is een steen losgewrikt in een tot nu toe onneembare vesting.'
Mulders heeft tientallen dossiers liggen van vrouwen die zich door de werkwijze van de kerkelijke rechtbanken geschoffeerd voelen. Jaarlijks beoordelen de vijf officialaten in Nederland een kleine zeshonderd verzoeken van echtparen die hun huwelijk nietig willen laten verklaren.
Dat kan alleen als kan worden aangetoond dat een van beide ex-echtelieden om psychische redenen de belofte voor eeuwige trouw niet kan worden aangerekend.
Advocaat Mulders kan nog niet zeggen of er meer procedures zullen volgen. 'Ik weet nu wel dat de door het hof in Den Bosch bekritiseerde handelswijze structureel is in de katholieke kerk', zegt hij. 'Ik heb verklaringen gelezen waar de honden geen brood van lusten.'
Het arrest vormt het sluitstuk in de al jaren slepende strijd van Heuvelmans tegen het officialaat van het bisdom Roermond. De kerkelijke rechtbank verklaarde haar huwelijk in 1992 nietig op basis van een dubieuze rapportage van zenuwarts Bausch. Bausch kwalificeerde Heuvelmans als een 'niet al te intelligente, infantiele, neurotische vrouw' met een 'geringe diepgang' en een 'beperkte gewetensvorming'.
De psychiater had Heuvelmans echter nooit gesproken. Zij baseerde haar oordeel op gegevens die haar door de voorzitter van de kerkelijke rechtbank waren aangeleverd. Heuvelmans diende een klacht in tegen Bausch bij het Medisch Tuchtcollege, dat haar begin dit jaar veroordeelde tot een schorsing van vier maanden.
Heuvelmans eiste daarnaast
genoegdoening bij de rechtbank in Roermond. Maar de rechter hechtte groot belang aan handhaving van de scheiding tussen kerk en staat.
De rooms-katholieke kerk volgt de eigen eeuwenoude statuten; Heuvelmans had daar volgens de rechtbank vertrouwd mee moeten zijn toen ze voor de kerk trouwde.
Het gerechtshof in Den Bosch spreekt echter van 'onrechtmatig handelen'. De voorzitter van het officialaat achtte contact tussen de psychiater en Heuvelmans niet nodig terwijl dat volgens het kerkelijk wetboek wel is toegestaan. Daarmee heeft de kerkelijke rechtbank 'het deskundig karakter aan het te verrichten onderzoek reeds bij voorbaat ontnomen', aldus rechtbankpresident mr. Th. Bod.
Volgens woordvoerder A. Jansen van het bisdom Roermond heeft de zaak-Heuvelmans tot gevolg gehad dat psychiaters geen oordeel meer vellen op basis van een dossier. 'Psychiaters spreken nu altijd met beide ex-partners. Als een van hen niet wil meewerken, dan wordt de procedure stopgezet.'
De rectificatie waar Heuvelmans om had verzocht is niet toegekend, omdat niet is gebleken dat het bisdom heeft beoogd haar te kwetsen.
